مگس پیاز
Hylemyia antiqua Meigen
Syns. Chortophila antiqua Meig
.Hylemyia ceparum, Phorbia antiqua, Delia antiqua
Anthomyiidae, Dipt
مگس پیاز یکی از مهمترین و شایع ترین آفات پیاز در کشورهای شمالی کره زمین است، به طوریکه میزان خسارت آن در ایالات متحده آمریکا، کانادا، بریتانیا و هلند ممکن است تا ۹۰ درصد برسد. در ایران این آفت ابتدا در سال ۱۳۴۰ توسط فرحبخش از خوزستان و همدان گزارش شده است و هم اکنون خسارت آن در بعضی از مناطق پیازکاری کشور زیاد است. احتمال دارد که مگس Eumerus strigatus و یقینا مگس Hylemyia cificrura نیز در مزارع پیاز ایران بالاخص در اطراف تهران و اصفهان خسارت برسانند که مطالعه بیشتری در این مورد لازمست انجام گیرد.
حشره کامل Flylemyia antique مگسی است که از نظر ظاهری مانند مگس خانگی بوده و اندازه آن نصف مگس معمولی و به طول ۶-۷ میلمتر می باشد و رنگ عمومی آن خاکستری متمایل به زرد است. پاهای مگس پیاز درازتر از مگس خانگی و رنگ پا و شاخک حشره سیاه است. پاهای عقبی دارای یک ردیف موهای کوتاه و موازی در قسمت داخلی می باشد. بالها متمایل به زرد و پیشانی در حشره نر باریک و در ماده نسبتا پهن و قرمز رنگ است.
تخمهای حشره سفیدرنگ به طول 1/2 و عرض 0/5 میلیمتر و به شکل موز بوده که یک طرف آن بقسمی پهن است و در سطح تخم ۱۲ شیار در جهت طولی آن وجود دارد. لارو مگس سفید رنگ، بدون پا و در حالت تکامل ۸-۱۰ میلیمتر طول دارد. بندهای سروسینه لارو باریک تر از بندهای شکمی آن است. در انتهای بدن لارو دندانه هائی است که در وسط آن دو لکه سیاه رنگ دیده می شود. شفيره به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای، براق و شلجمی شکل و طول آن ۵/۵-۷ میلیمتر است (ریونی، ۱۹۶۲، قریب، ۱۳۵۲).
در ایران این مگس تا کنون از استانهای خوزستان، گیلان، مازندران، اصفهان، اطراف تهران و همدان گزارش شده و احتمال دارد که در بعضی از مناطق دیگر پیازکاری کشور شیوع داشته باشد. این مگس فقط به پیاز و گاهی نیز به سیر و تره فرنگی حمله می نماید. طرز تغذیه و خسارت مگس بدین ترتیب بوده که لارو مگس در خاک به قسمت زیرزمینی پیاز نفوذ کرده و ایجاد کانالهائی در ساقه و قسمت های نرم گیاه نموده و در نتیجه گیاه ضعیف و برگها پژمرده، چروکیده، خمیده و آویزان می شوند. هر کرم قادر است ۶-۸ بوته را از بین ببرد و از طرفی به صورت دسته جمعی در داخل پیاز دیده می شوند و تا ۳۰ عدد لارو در یک پیاز نیز دیده شده است.
مگس پیاز زمستان را بصورت شفیره در خاک می گذراند. در اردیبهشت ماه حشرات کامل ظاهر شده و به خصوص در روزهای آفتابی و گرم فعالیت بیشتر داشته و در جستجوی غذا که در واقع نکتار انواع گلها است تلاش می کنند. حشره ماده پس از جفتگیری تخمهای خود را بطور انفرادی و یا در دسته های کوچک روی خاک اطراف طوقه، روی برگ و یا روی غده پیاز می گذارد. دوره زندگی حشرات کامل بستگی به وجود غذا، میزان رطوبت و حرارت دارد و از ۲۵ تا ۱۰۰ روز گزارش شده است و معمولا ۳۰ روز می باشد و در این دوره حشره ماده در حدود ۱۰۰ عدد تخم می گذارد. البته بعضی از کارشناسان تعداد کل تخم را کمتر ذکر کرده و حدود ۴۰-۶۰ عدد نوشته اند. دوره جنینی تخم در حرارت ۲۰-۲۱ درجه سانتیگراد ۵/۴-۵ روز بوده و تخم ها برای تفریخ معمولا به رطوبت زیاد نیاز دارند.
لاروهای جوان بمحض خروج به داخل بافت گیاه نفوذ کرده و در صورتیکه محیط تغذیه مساعد باشد، در مدت ۲-۳ هفته به رشد کامل خود می رسند. الاروهای کامل سپس از میزبان خارج شده و در عمق ۵-۱۰ سانتیمتری خاک تبدیل به شفیره می گردند. دوره شفیرگی معمولا ۸-۱۰ روز و بستگی زیاد به درجه حرارت دارد به طوریکه در حرارت ۲۲ درجه سانتیگراد 8 روز و در حرارت ۱۸ درجه سانتیگراد ۱۲-۱۴ روز طول می کشد(ریونی، ۱۹۶۲). مگس پیاز در ایران سه نسل دارد و در نواحی شمال و اطراف تهران نسل اول آن در اردیبهشت ماه و نسل دوم در اوایل تیرماه و نسل سوم حشره در شهریور ماه دیده می شود (قریب، ۱۳۵۱). زاهدی (۱۳۴۶) تعداد نسل این آفت را در ایران تا چهار نسل نیز ذکر می کند.
در بعضی از کشورها علاوه بر اینکه از سموم حشره کش برای مبارزه با این آفت استفاده می شود، روش ضدعفونی بذر پیاز با کالومل که در واقع کلرور مرکوریک است نیز انجام می گیرد. از همین ماده نیز برای سمپاشی روی خاک و با غلظت یک در ۱۵۰۰ استفاده می شود (ریونی، ۱۹۶۲). ضدعفونی بذر را با گامکسان و یا لیندین نیز می توان انجام داد و برای هر کیلوگرم بذر ۱۰۰-۵۰ گرم سم کافی است که باید بذر را کمی مرطوب و سپس با مخلوط کردن آنرا آغشته به سم و اقدام به کشت نمود.
برای مبارزه با مگس در اردیبهشت ماه که همزمان با فعالیت و تخمریزی حشره است می توان مزرعه را با دیپترکس ۵/۱ در هزار و یا دیازینون ٪۶۰ یک درهزار سمپاشی نمود و این سمپاشی لازمست پس از ۱۵ روز تکرار گردد. طریقه دیگر شکار و از بین بردن حشرات کامل مگس بروش طعمه گذاری می باشد. بدین ترتیب که در بهار هنگام ظهور و فعالیت مگسها در ظرفهائی مقداری ملاس چغندرقند ریخته و سپس به نسبت دو برابر ملاس آب اضافه می نمائیم. این آب محتوی۵/۲-۵ درهزار ارسنيات سدیم بایستی باشد. طعمه مسموم مزبور باعث جلب مگسها و مرگ آنها می گردد.
ضمنا می توان در بین ردیف های کاشت پیاز و یا در بعضی از قسمتهای کرت به عنوان تله مقداری غده پیاز بدرد نخور برای تخمگذاری حشره قرار داد و سپس آنها را که ممکن است محتوی لارو هم باشند جمع آوری و منهدم کرد. در رابطه با دشمنان طبیعی مگس پیاز متذکر می گردد که مگس کامل و همچنین لاروهای آن به احتمال قوی دارای پارازیت های ناشناخته ای هستند که موجب کاهش جمعیت آنها می گردد و در روزهای بارانی و مرطوب و گرم یک نوع قارچ به اسم Taychium hylemiae وجود دارد که روی بالهای مگس رشد نموده و باعث مرگ مگس می گردد (ریونی، ۱۹۶۲).