مگس خزانه برنج
مگس خزانه برنج در ایران اولین بار در سال ۱۳۶۲ توسط دامادزاده از خرانه های برنج روستای کعب جان براآن
اصفهان جمع آوری شده است و توسط وایت محقق انستیتو حشره شناسی لندن تعیین نام گونه شده است. این
مگس یکی از آفات برنج در اصفهان و فارس و احتمالا شمال کشور می باشد. لاروها احتمالا از ریشه و برگهای
سطح آب تغذیه می کند و شفیره ها به تعداد زیاد روی ریشه تشکیل می شود و باعث روی آب انداختن نشاءهای
برنج می گردند.
حشره کامل:
حشره کامل مگس نسبتا بزرگی است به طول ۴ میلی متر با سر عریض و چشمهای کوچک به رنگ قهوه ای تیره
که روی بدن آن را گرد خاکستری رنگ پوشانده است. روی میان گرده و سپرچه در امتداد محور میانی دو نوار
مشخص آبی متمایل به سبز متالیک براق دیده می شود وسط پیشانی براق و معمولا دارای یک جفت موی زبر
(Bristle) به شکل صلیب می باشد که در نزدیک لبه کناری قرار دارد. موی شاخک (Arista) کرک دار، بند سوم
شاخک بدون موی طویل خارجی، پاها زرد رنگ بجز در قسمت پیشرانهای میانی و عقبی که خاکستری است و
پنجه ها بطرف مفصل هر بند تیره رنگ تر می شود. ناخنها دراز مستقیم و فاقد بالشک است.
اندام جنسی نر:
در اندام جنسی نر Surstyli بسیار طویل و استوانه ای نسبتا مضرس است و به آسانی می توان به وسیله آن این
گونه را از گونه مشابه Ephydra riparia تشخیص داد. تخمهای این حشره بیضوی کشیده بطور تقریبی یک میلی
متر با سطح مشبک می باشد. لاروها تقریبا استوانه ای، سر و بند اول سینه قابل جمع شدن در یکدیگر بوده و
قفسه سینه باریک می شود. قسمت انتهائی بدن بعد از سوراخ مخرج به یک لوله یا غلاف هوائی استوانه ای
شکل منتهی می گردد که در انتها دو شاخه است و در وسط آنها تارهای داخل شونده تنفسی قرار دارد.
لوله تنفسی:
لوله تنفسی دارای سر اسکلروتینه است که چهار اسپیراکل (Spiracle) در اطراف یک حفره مرکزی قرار دارد.
در این قسمت چهار موی پره دار وجود دارد. هشت جفت پای شکمی روی حلقه های شکم قرار دارد که هر کدام
دارای ۲-۳ ردیف از ۴-۵ قلاب تشکیل شده است. آخرین جفت پاهای شکمی قوی تر است و قلابهای آنها مقابل
قلابهای بند قبلی قرار گرفته است.
طول لارو:
طول لارو در سنین مختلف اندازه گیری می شود و لارو سن یک 1/2 – 1، لارو سن دو 4-1/2 و لارو سن سه 12-4
میلیمتر طول دارد. شفیره قهوه ای رنگ و صفحه پشتی قفس سینه دارای لبه مشخص است که در موقع خروج
شفیره شکاف برداشته و باز می شود.
قسمت دم کم وبیش کوتاه تر و ضخیم تر از این قسمت در لاروها و دو جفت پاهای شکمی انتهائی تشکیل قلاب
کاملا مشخص را می دهد که می تواند شفیره را به ریشه گیاه برنج آویزان و ثابت نگهدارد.
فصل زمستان:
این حشره زمستان را به صورت تخم در خاک مزارع برنج بسر می برد و همزمان با کاشت خزانه فعالیت آن شروع
می شود و پس از جفتگیری حشره ماده تخم های خود را بطور انفرادی در سطح آب قرار می دهد. مگس مزبور
چهارنسل در مزارع برنج طی می کند.
در آزمایشگاه از تخم تا ظهور حشره کامل ۱۶ تا ۱۹ روز و در مزرعه از زمان ظهورحشرات کامل تا ظهور شفیره ۱۳ تا
۱۹ روز به طول می انجامد و با توجه به اینکه دوره شفیرگی ۵ تا ۷ روز طول می کشد، دوره زندگی هر نسل ۲۰ تا
۳۰ روز است (دامازاده و حسن پور، ۱۳۷۰). این مگس دارای یک زنبورپارازیت است که در فارس و اصفهان از زیر
سرپوش پرورش مگس جمع آوری می شود و حدود ۵۰٪ شفیره های مگس را پارازیته می کند. زنبور پارازیت ذكور
توسط Lasalle،ل در مؤسسه بین المللی حشره شناسی انگلستانبه نام .Urolepis sp شناسائی شده است.
فقط یک گونه در این جنس از خانواده Pteromalidae به نام Urolepis maritima در اروپا وجود دارد که پارازیت
مگسهای Ephydra می باشد و با گونه موجود در ایران تفاوت دارد.
گونه:
در گونه جمع آوری شده اندازه زنبورهای نر و ماده با یکدیگر تفاوت دارد، ماده ها به طول 2/7-2/1 میلی متر، نرها
به طول 1/7- 2 میلی متر، شکم کوتاه تخم مرغی به رنگ سیاه فلزی، اولین بند شکم کوتاهتر از نصف طول شکم،
تخمریز کوتاه نوک تیز به رنگ زرد قهوه ای، سر کاملا عریضتر از سینه، شاخکها کوتاه زانوئی چماقی تیره و از
قسمت نصفه زیرین پیشانی خارجشده اند، چشمهای مرکب تقریبا گرد و قرمز، پنجه ها پوشیده از موهای بلند
است (دامادزاده و حسن پور، ۱۳۷۰).
Ephydra afghanica Dahl
Ephydridae, Dipt
برای مشاوره رایگان با کارشناسان مجموعه به واتساپ مراجعه فرمایید.
