کک پنبه
Podagrica fuscicornis L
Syns. Podagrica malvae Geoff
Podagrica rufipes Fab
Podagrica fulvipes Fab
Halticidae, Col
این حشره اولین بار در ایران توسط فرحبخش در سال ۱۳۴۰ از روی کنف گزارش شده است ولی مراد اسحقی و محمدبیگی نیز همین آفت را در تابستان ۱۳۴۷ از روی پنبه های گرگان جمع آوری و به عنوان یک آفت جدید برای پنبه معرفی نموده اند. البته دوگونه دیگر از همین جنس در سودان وجود دارد که از آفات مهم پنبه آن کشور بشمار می روند.
حشره کامل سوسک کوچکی است به طول ۳-۵ میلیمتر. سروسینه اول به رنگ قرمز مایل به خرمائی و رنگ بالپوشها آبی براق می باشد. پشت سینه اول از نقاط مدور نامنظمی پوشیده شده است و در طرفین ضلع عقبی پشت سینه اول دو شیار طولی کوتاه وجود دارد. بالپوشها تمام شکم را می پوشانند و روی آنها نقاط فرورفته نامنظم و متراکمی یافت می شود. این نقاط به خصوص در قسمت قاعده بالپوش بیشتر به صورت دوقلو بوده و این یکی از علائم مشخصه این گونه می باشد. پاها به رنگ حنائی و ران پاهای عقبی بسیار قوی است. دو شکلی جنسی تا اندازه ای در این حشرات وجود دارد. حشرات نر باریکتر و کمی کوچکتر از حشرات ماده هستند. در صورتی که حشرات ماده پهن تر و بزرگتر می باشند (مراد اسحقی و محمدبیگی، ۱۳۴۹).
به طور کلی این آفت در استانهای گیلان و مازندران انتشار دارد و از روی پنبه اولین دفعه در منطقه خشکه رود که در جنوب شرقی گرگان واقع است دیده شده است و علاوه بر این در برخی از نواحی دیگر گرگان نیز انتشار دارد. فرحبخش انتشار این آفت را در منطقه رشت و لاهیجان ذکر نموده و مؤلف نیز در سال ۱۳۴۰ در مازندران از روی بوته های کنف ملاحظه و جمع آوری کرده است.
این حشره علاوه بر پنبه به کنف و بعضی دیگر از گیاهان خانواده پنیرکیان نیز حمله می کند. تغذیه این حشرات بیشتر از سطح زیرین برگ است و بندرت آنها را در سطح برگ می توان دید. در روی پنبه از برگ و کاسبرگها می خورند. حشره معمولا از اپیدرم زیری و پارانشیم تغذیه کرده و اپیدرم روئی را باقی می گذارد. محل تغذیه ابتدا به رنگ سبز تیره درآمده و بتدریج که تغذیه بیشتر می شود فقط اپیدرم باقی و برگ منظره بی رنگی در محلهای خورده شده پیدا می کند. این محلهای بی رنگ بتدریج در اثر گذشت زمان قهوه ای شده و سوراخ می شود و بالاخره برگ منظره سوراخ سوراخ پیدا می کند. محلهای نامنظم هیچگونه شکل مشخصی ندارند و به اشکال مختلف هندسی و غیر هندسی دیده می شوند.
روی ختمی خسارت این حشره روی برگها و گلبرگها دیده شده است. طرز خسارت آن کاملا شبیه آنچه که در مورد پنبه گفته شد می باشد. تغذیه از گلبرگها بدین علت صورت می گیرد که حشرات از گل ختمی که پناهگاه بسیار خوبی در برابر نور آفتاب است استفاده کرده و به داخل آن می روند در آنجا در قاعده مادگی گل مشغول تغذیه و جفتگیری می شوند. در روی پنیرک تغذیه این آفت فقط از برگ آن دیده شده است. موضوعی که در باره هر سه گیاه میزبان این آفت صدق می کند این است که با وجودیکه برگهای فوقانی بوته ها شاداب و نازکتر و جوان هستند کمتر این حشرات روی این برگهای جوان خسارت می زنند و اغلب صدمات آن روی برگهای مسن تر و پائین بوته ها می باشد. دلیل این امر شاید گریز این حشره از نور آفتاب باشد.
در مورد زمستان گذرانی این آفت در ایران دقیقا نمی توان اظهارنظر نمود و احتمال می رود که آفت زمستان به صورت حشره کامل در پناهگاهها و یا بحالت لارو در ریشه علفهای هرز مانند پنیرک و ختمی بسر برد. حشرات ماده پس از جفتگیری تخمها را در داخل خاک و پای طوقه بطور انفرادی قرار می دهند. هر حشره ماده ۱۳۲-۶۲۷ عدد تخم می گذارد. دوره تفريخ تخم ۳۰-۲۰ روز طول می کشد. لاروهای جوان پس از خروج تخم از پوست ریشه میزبان تغذیه نموده او در سنین آخر که تقریبا مصادف با اواخر پائیز است در قسمت عمقی تر ریشه می روند و زمستان را در عمق خاک بسر می برند. مرحله شفیرگی از اواخر فروردین ماه شروع می شود و حدود ۱۵ روز طول می کشد.
لارو برای شفیره شدن اطاقکی در داخل خاک درست می کند. حشره کامل پس از خروج از شفیره بلافاصله روی میزبان آمده و به فعالیت می پردازد. در شرائط آب و هوائی گرگان حشرات کامل از اواسط اردیبهشت ماه بتدریج روی میزبانهای وحشی ظاهر می شود. حشراتکامل بیشتر در ساعات گرم روز فعالیت داشته و پس از غروب آفتاب بی حرکت روی نباتات یا سطح زمین باقی می مانند. این آفت در گرگان احتمالا دو نسل در سال دارد و نسل دوم آن از اواسط یا اواخر مرداد ماه ظاهر می شود و خسارت آفت روی پنبه بیشتر مربوط به نسل دوم است (مراداسحقی و محمدبیگی، ۱۳۴۹). خسارت و انتشار این آفت در ایران فعلا کم و قابل مبارزه نبوده ولی در صورت شدت آن می توان از سموم حشره کشی که علیه سایر آفات پنبه مانند کرم قوزه بکار می رود، برای این آفت نیز مورد استفاده قرار داد.
