شته روسی گندم
Diuraphis noxia Mordvilko ex Kurdjumov
Syns. Cavahyalopterus graminarum Mimeur
Brachycolus noxius Mord. ex Kurdj
Cuernavaca noxius Mord
Aphididae, Hom
Eng. Russian wheat aphid
زادگاه شته روسی گندم منطقه قفقاز و نواحی جنوبی روسیه می باشد و بهمین جهت به نام شته روسی گندم نامیده شده است. این شته در بیشتر کشورهای حوزه مدیترانه، پاکستان، ایران، افغانستان، شمال چین، افریقای جنوبی، مکزیک، کانادا و آمریکای جنوبی انتشار دارد. در ایران اولین بار در سال ۱۳۳۳ از ورامین جمع آوری و هم اکنون در اغلب نقاط کشور شیوع دارد. شته مزبور علاوه گندم روی جو، چاودار، تریتیکاله و عده ای از علف های هرز گرامینه فعالیت دارد.
آفت روی برگها تغذیه نموده و باعث لوله شدن برگها می گردد و نهایتا باعث ضعف گیاه و کاهش محصول می شود. این شته مخصوصا در شرائط خشک خسارت بیشتر وارد می سازد و خسارت آن در دنیا ۳۵ درصد تا ۶۰ درصد محصول برآورد شده است. بر اثر حمله شته نوارهای سفید و یا زرد روشن روی برگها ظاهر می گردد، خوشه ها خمیده شده و نوک خوشه خمیده در داخل برگ پرچم گرفتار می باشد. بعلت لوله شدن برگها تماس حشره با سموم کمتر شده و از طرفی پارازیت ها و شکارگرها کمتر موفق می گردند. شته مزبور ناقل بیماریهای ویروسی نیز می باشد و مخصوصا ویروس کوتولگی زردی جو (BYDV) و بیماری نواری زرد گندم و جو را انتقال می دهد.
حشره کامل کوچک، برنگ سبز پریده و حدود دو میلیمتر طول دارد، شاخکها کوتاه است. در بخش فوقانی انتهای شکم در بالای دم، زائده دم مانندی وجود دارد که در افراد بی بال نیز دیده می شود. کورنیکولها بسیار ریز تحلیل رفته است و بسختی دیده می شود. شته معمولا به صورت پارتنوژنز تولیدمثل می نماید و بندرت افراد نر در کلنی آن مشاهده می گردد. موقعی که موادغذایی و شرایط محیطی نامناسب می شود ماده های بالدار زنده زا ظاهر می شوند و این شته ها می توانند تا فاصله زیادی را مخصوصا توسط جریان باد منتقل شوند و ایجاد کلنی جدید در آنجا بنمایند.
در منطقه خاورمیانه بعلت مساعد بودن شرائط آب وهوائی شته در تمام سال روی میزبانهای مربوطه فعالیت دارد و مخصوصا بعلت آنکه شته در داخل برگهای لوله شده قرار دارد کمتر تحت تأثیر شرایط نامساعد و تخریب قرار می گیرد (1991 ,Miller). این شته اغلب با سایر شته های گندم بطور مخلوط روی بوته ها فعالیت دارد. این شته دارای پارازیت ها و پردا تورهای متعدد می باشد که از بین پارازیت ها زنبور Aphelinus در مقام اول می باشد. کفشدوزک ها نیز از جمله شکارگرهای این شته محسوب می شود (احمدی و سرافرازی، ۱۳۷۲).