تریپس زرد توتون

Thrips tabaci Lindeman

Syn. Thrips solanacearum Portsch

.Thripidae, Thys

ترییس توتون یا بال ریشكدار توتون که گاهی تحت عنوان پا حبابدار پیاز نیز گفته می شود، در ایران ابتدا در سال ۱۳۱۷ توسط افشار شرح داده شده است. این تریپس پلیفاژ و دارای میزبانهای زیادی بوده و نسبت به اغلب تریپس ها از اهمیت اقتصادی بیشتری برخوردار است. تریپس مزبور یک آفت همه جاگیر (Cosmopolit) بوده و در تمام مناطق دنیا انتشار دارد.

در منابع علمی مختلف چندصد نوع گیاه میزبان برای این تریپس ذکر گردیده که در اینجا اسامی عده ای از آنها نام برده می شود. توتون، پنبه، کلم، کلم گل، کتان، چغندرقند، کنف، سیب زمینی، بادنجان، پیاز، خیار، خربزه (فرحبخش، ۱۳۴۰)، گوجه فرنگی، لوبیا، نخود بادام زمینی، کرفس، شلغم و جعفری (ریونی، ۱۹۶۲). حشره ماده 0/9 میلیمتر طول دارد و بدن آن پهن و باریک و به رنگ خاکستری روشن دیده می شود. حلقه های عقبی بدن حشره تیره رنگ، سر چهارگوش و عرض آن بیشتر از طول آنست ماندیبول یا آرواره از سه مفصل تشکیل شده که مفصل دوم آن کوتاهتر و سومی طویل ترین آنها است. شاخک ها ۷ بندی، عرض سینه اول 1/5 برابر طول آن می باشد. حشرات ماده دارای دو جفت بال مستقیم می باشد که یکی از دو حاشیه هر یک از آنها ریشكدار و پروش است. بالها به رنگ بدن بوده ولی گاهی تا حدودی تیره تر می باشند. حشرات نر فاقد بال هستند. در انتهای شکم ماده تخمریز که از دواره ظریف و خمیده تشکیل شده قرار دارد و طول آن 0/18 میلیمتر است. تخم های تریپس توتون مانند دانه لوبیا و رنگ آنها سفید شفاف و 0/25 میلیمتر طول دارد.

پوره های تریپس شبیه حشرات کامل و رنگ آنها زرد روشن است. قبل از مرحله نمف (شفیره) حشره یک مرحله پیش نمفي

Pre-pupa)) دارد که شبیه نمف بوده ولی چشمها کوچکتر، شاخکها بعوض اینکه خمیده باشند، مستقیم و غلاف بالها کوچکتر است. نمف به طول 0/7 میلیمتر چشمها قرمز رنگ، شاخکها بطرف عقب خمیده، غلاف بالها توسعه یافته و طول آن تا حلقه هشتم بدن می رسد و روی حلقه های شکمی موهائی که در انتها چماقی است وجود دارد (ریونی، ۱۹۶۲). خسارتی که به گیاه وارد می شود بر اثر فعالیت حشرات کامل و پوره های تریپس می باشد.

بدین ترتیب که حشره با فرو بردن خرطوم خود در اپیدرم برگ از شیره گیاهی و کلروفیل تغذیه نموده و محل نیش حشره نیز به صورت نقاط سفید متمایل بزرد روی برگها مشاهده می شود. بر اثر شدت آفت به خصوص روی پیاز ابتدا نوک برگها سوخته و خمیده شده و سرانجام بوته از بین می رود. تراکم حشره مخصوصا در لابلای محل اتصال برگ به ساقه زیاد است. اندازه غده پیاز نیز کوچکتر از حد معمول شده و به طورکلی محصول کاهش می یابد. به طور کلی نشانه های خسارت آفت شامل پیچیدگی برگها، پژمردگی، ضعف، تغییر رنگ در برگها و ایجاد لکه های نقره ای، زرد و یا قهوه ای روی برگ و بالاخره بدشکلی و کوچک ماندن میوه می باشد. تریپس توتون می تواند ناقل بعضی از ویروسها نیز باشد به طوریکه ویروس پژمردگی گوجه فرنگی (Spotted wift توسط تریپس مزبور منتقل می گردد(فاطمی، ۱۳۴۳).

تریپس توتون زمستان را به صورت حشره کامل و پوره روی گیاهان، بقایای گیاهی و یا علفهای هرز و یا زیر کلوخه ها و شکاف های زمین بسر می برد. حشرات ماده پس از خروج از نمفبلافاصله تخمریزی نکرده و ۲-۳ روز دوره ای را طی می نمایند. این حشرات نیازی به جفتگیری با حشرات نر را پیدا نکرده و بطریق پارتنوژنز یا دخترزائی تخمریزی می نمایند. حشره ماده تخمریز خود را بطور انفرادی در داخل محفظه ای زیر اپیدرم قرار می دهد. دوره رشد و نمو جنین تخم در تابستان ۴-۵ روز می باشد. پوره جوانی که از تخم خارج می شود بدنش کمی فشرده بوده و خیلی زود به تحرک و فعالیت می افتد.