شب پره گاما

Autographa gamma L

Syns. Plusia gamma L., P. circumflexa L

Phytometra gamma L

Noctuidae, Lep

این پروانه در ایران اولین بار در سال ۱۳۱۷ توسط افشار گزارش و شرح داده شده است. آفتی است پلی فاژ و از برگ میزبانهای خود تغذیه می نماید. میزبان های این حشره در ایران، چغندر قند، پنبه، سوژا، ذرت، شبدر، جو، یونجه، کتان، سیب زمینی، نخود، خشخاش، توتون، لوبیا، کرچک، شاهدانه و کاهو گزارش شده و احتمال دارد روی محصولات دیگری نیز خسارت برساند.

پروانه نسبتا بزرگی است که عرض آن با بالهای باز حدود ۳۸ میلیمتر است. بالهای جلوئی پروانه به رنگ خاکستری مایل به قهوه ای و گاهی تیره می باشد. روی هر یک از از این بالها یک لکه نقره ای رنگ به شکل حرف یونانی گاما (لا) وجود دارد و به این جهت آن را شب پره گاما می نامند. بالهای عقبی زرد مایل به خاکستری است و در کناره آنها حاشیه تیره رنگی مشاهده می گردد. رنگ تخمها سفید مایل به سبز و یا زرد و شکل آنها کروی است و روی تخم ۳۲ تا ۳۶ خط طولی وجود دارد. تخمها مسطح و قطر آنها در حدود نیم تا یک میلیمتر است و ارتفاع آنها 0/2 تا 0/4 میلیمتر می باشد. لارو این شب پره اغلب به رنگ سبز مایل به زرد می باشد و فقط دارای ۳ جفت پای شکمی است که دو جفت از آنها در وسط و یک جفت در انتهای شکم قرار دارد. به همین جهت الاروهای این شب پره در موقع حرکت حالت قوسی دارند. در قسمت پشتی لارو خطوط روشن و در طرفین آن نوار زردرنگی در طول منافذ تنفسی وجود دارد. بدن لارو دارای موهای ریز یکنواختی است که روی خالهای بدن قرار گرفته است طول لارو بالغ از ۳۲ تا ۳۵ میلیمتر تغییر می کند.

شفیره این شب پره در داخل پیله نیم شفاف بیضی شکل که لارو قبل از شفیرگی می تند تشکیل می شود. رنگ شفیره قهوه ای تیره است و حلقه آخری بدن شفیره کشیده و یک جفت قلاب خمیده در انتها و چهار جفت قلاب کوچکتر در طرفین دارد. طول شفیره از ۱۵ تا ۲۰ میلیمتر متغیر است (خیری، ۱۳۷۰).

این شب پره بیشتر در اروپا و آفریقای شمالی انتشار دارد و شیوع آن از غرب انگلستان تا قفقاز که در شرق واقع شده و از فنلاند و سوئد در شمال تا مالتا، الجزایر و مصر در جنوب گزارش شده است. در آسیای غربی نیز این آفت دیده شده است (ریونی، ۱۹۶۲) در ایران آفت مزبور در تمام مناطق انتشار دارد. پروانه گاما زمستان را معمولا به صورت لارو در لابلای برگهای خشکیده زیر کلوخه ها، داخل خاک و بقایای گیاهان بسر می برد در بهار پس از گرم شدن هوا لاروها تبدیل به شفیره گردیده و سپس حشرات کامل پروانه ها خارج می گردند. پروانه بعداز ظهر و عصرها پرواز می کنند و تخمهای خود را که بطور متوسط ۵۰۰ عدد می باشد، روی نباتات مختلف و از جمله چغندر قند به صورت تک تک و یا دسته های کوچک چند عددی می ریزد. براساس بررسیهائی که به عمل آمده است تخم ریزی این آفت در منطقه کرج در نیمه دوم فروردین ماه مشاهده گردیده است.

تخمها بسته به درجه حرات و رطوبت محیط پس از یک هفته باز شده و لاروهای ریز آفت خارج می گردند. بهترین شرایط برای رشد ونمو تخم ۲۰ تا ۳۰ درجه حرارت و رطوبت نسبی ۸۰ تا ۱۰۰٪ است و هر چه رطوبت محیط کمتر شود رشدونمو تخم و دیگر مراحل نشو نمای آفت طولانی تر و گاهی لاروها تلف می گردند. لاروها پس از چهار مرتبه تغییر جلد که بسته به شرایط محیط در مدت ۱۴ تا ۲۴ روز انجام می گیرد کامل می شوند و در داخل پیله ای نیم شفاف تبدیل به شفیره میگردند. پس از مدت کوتاهی که بین ۷ تا ۱۳ روز طول خواهد کشید، پروانه ها از داخل شفیره ها خارج می شوند و نسل دوم آفت آغاز می گردد. به طور کلی دوره یک نسل کامل آفت از مرحله تخم تا حشره کامل بسته به حرارت و رطوبت محیط بین ۲۴ تا ۴۴ روز طول میکشد.

لاروهای سنین اولیه کمتر حرکت می کنند و بیشتر کناره برگ را می خورند و بعدها که لاروها تغییر جلد دادند و بزرگتر شدند تمام قسمتهای برگ را مورد تغذیه قرار می دهند. لاروها حرکت مخصوصی دارند، به این قسم که در موقع حرکت وسط بدن را بلند می کنند و به شکل قوسی خم می کنند و راه می روند این آفت در سال تا سه نسل می تواند تولید کند. قدرت پرواز این پروانه زیاد و بدون وقفه می تواند تا ۵۰ کیلومتری پرواز نماید (ریونی، ۱۹۶۲). کلیه روشها و توصیه هائی که برای مبارزه با آفت کارادرینا در مزارع چغندر قند ذکر گردید در مورد این آفت نیز صدق می کند. ضمنا لازم است اشاره شود که در مزارع چغندرکار ی کرج اغلب لاروهای پروانه گاما مخلوط با آفات دیگر از قبیل کارادرینا و مگس چغندر و غیره مشاهده می گردد و با سمپاشیهائی که علیه آفات مزبور به عمل می آید لاروهای شب پره گاما نیز از بین می رود (رجبی، ۱۳۷۰).