پروانه زنبور نمای چوبخوار

Synanthedon  myopaeformis  Borkh

,.Syns.Synanthedon  myopiformis  Borkh

.Synanthedon  mutillaeformis  Lasp

.Aegeridae, Lep

پروانه زنبور نمای چوب خوار یکی از آفات چوبخوار درختان میوه بوده که در سال ۱۳۵۱ توسط سبزواری از باغهای میوه اطراف تهران جمع آوری گردیده است. این حشره تا کنون از روی درختان سیب، گیلاس، زردآلو  ، به و آلو گزارش شده و طرز تغذیه آن بدین نحو است که لارو آن فقط از ناحیه زیر پوست تغذیه می نماید. لاروهای این آفت روی تنه درختان سیب به خصوص تنه های زخم خورده و صدمه دیده و بیشتر تا ارتفاع یک متری دیده می شود. محل فعالیت این لاروها از خارج به وسیله توده های قهوه ای تیره و نرم در روی شکاف‌ها و پوستکهای خشکیده پنه مشخص میشود. اگر در این محل ها، پوست درخت را کنار بزنیم، لاروهای سپید رنگ با سر و پشت سینه همراه این آفت مشاهده می گردد که بیشتر در حد فاصل بین بافت‌های زنده و قسمت های سیاه شده پوست مشاهده می گردند. لاروها به محض تماس با دست یا لبه ی چاقو ماده قهوه ای رنگی از دهان خارج می‌کنند و چون پیله ندارند، به هیچ وجه با کرم سیب اشتباه نمیشوند. گاهی روی یک تنه، صدها لارو دیده می شود و خسارت آنها گاهی به قدری شدید است که به طور کامل لایه زاینده پوست را از بین برده و درختان را به طور کامل خشک می کنند. این آفت احتمالاً در تمام مناطق میوه خیز کشور انتشار دارد.

پروانه زنبور مانند درختان میوه

عرض پروانه با بالهای باز 19/5 -22 و طول بدن آن 10/5-12 میلیمتر است. بالها در کل بی رنگ و پشت نما هستند. در بال رویی حاشیه ها و قسمت عریضی از انتهای آنها تیره بود و بقیه به وسیله دو نوار عرضی به سه قسمت شفاف تقسیم می شوند. در بال زیری فقط حاشیه های آن تیره بوده و در وسط لبه بالایی نیز یک لکه کوچک تیره دیده می شود. رنگ عمومی بدن آبی متمایل به سیاه با جلای فلزی است. ویژگی های بارز مرفولوژیک این حشره یکی نارنجی بودن مفصل چهارم شکم و دیگری وجود دو لکه جانبی نارنجی رنگ در قسمت زیری سینه می باشند. در انتهای بدن پوشش مویی بدن ادامه پیدا کرده و به شکل دسته ای طویل و مشخصی از مو در آمده است. بدن در ماده قدری ضخیم تر از نر است. تخم به رنگ روشن است. لاروها به رنگ زرد بوده و داخل پیله ای متشکل از خرده های پوست محل تغذیه که به وسیله تار های مترشحه لارو به هم متصل شده اند تشکیل می شود.

این پروانه زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف در زیر پوست درختان می گذراند، شفیره های این آفت را می‌توان از اواسط اردیبهشت تا اواسط تیر زیر پوست تنه درختان سیب مشاهده کرد. حشرات کامل به طور کلی از اوایل تا اواسط خرداد شروع به خروج کرده و در اواخر تیر خروج آن ها پایان می پذیرد. حشره ماده پس از جفت گیری تخمهای خود را روی تنه می گذارد و به طور متوسط ۱۰ روز بعد تفریخ می شود. فعالیت های حیاتی این حشره مانند پرواز ، جفت گیری و تخم ریزی در روز انجام می شود. ماده تخم های خود را به صورت انفرادی و گهگاه چند عدد در جوار یکدیگر در شکاف ها و زخم های روی پوست تنه و شاخه های قطور می گذارد. در این رابطه حتی در محل هرس شاخه های قطور نیز تخم این حشره دیده شده است. در روی تنه های سالم حشره ماده حتی از ترک های بسیار خفیف ناشی از تغییرات اقلیمی و عوامل فیزیولوژیک نباتی نیز جهت تخم گذاری استفاده می نماید. دوره جنینی تخم در مناطق مختلف متفاوت می باشد و حتی در یک منطقه نیز این دوره در مورد تخم های گذاشته شده در زمان های مختلف نیز اختلافاتی جزئی با هم دارند. این چنین است که این دوره در نقاط مختلف و زمان‌های متفاوت۸_۲۰ روز طول میکشد.

لاروها پس از خروج از تخم مستقیماً و از راه شکاف و یا زخمی که تخم مستقیماً واز راه شکاف و یا زخمی که تو در آن گذاشته شده است به داخل پوست نفوذ نموده و تغذیه هم از بافت‌های در حال فساد و هم از بافتهای تازه دیده شده است. لاروهای این آفت دالان های زیر پوستی نامنظمی روی تنه و شاخه های قطور درختان سیب ایجاد می‌کنند. محل اصلی خسارت از سطح خاک تا محل انشعاب شاخه های اصلی درخت است. تاکنون خسارت داخل چوب مشاهده نشده است و فقط منطقه زیر پوست، کامبیوم و عمق خود پوست است که مورد تغذیه قرار می گیرند. خسارت لاروهای این حشره به پوست درخت منظرهای به هم ریخته و شکاف خورده می دهد. شفیره در همان محل تغذیه لارو تشکیل می‌شود و چون لاروهای این حشره به صورت تقریباً کروی روی تنه فعالیت دارند، لذا پس از پایان دوره شفیرگی پوسته های خالی آنها در حالی که از بیرون کاملا مشخص هستند به تعداد زیاد دیده می شوند. از نظر تعداد نسل به نظر نمی رسد که یک نسل این حشره در منطقه کرج بیش از یک سال طول بکشد.

برای مبارزه شیمیایی علیه این آفت بایستی به محض خروج اولین لاروهای سن اول سمپاشی را با سموم نفوذی قوی آغاز کرد. سمپاشی باید فقط روی تنه انجام گیرد و چون معمولاً فقط یک قسمت از تنه مورد خسارت قرار میگیرد و اکثراً همان قسمت های آلوده سال قبل مجدداً مورد حمله واقع می شود، بنابراین باید سعی شود فقط همان قسمت های آلوده با سم آغشته گردند. این طریق سمپاشی بر خلاف سم پاشی شاخ و برگ ها بسیار ارزان تمام می شود و از نظر آسیب‌رسانی به حشرات مفید و سایر دشمنان طبیعی یکی از بی خطر ترین سم پاشی ها محسوب می گردد. سمپاشی باید با توجه به دوره تخم ریزی این آفت _۱۰ ۱۵ روز بعد تکرار گردد. این طریقه مبارزه در سال ۱۳۵۳ به صورت آزمایشی در یکی از باغ های کرج انجام شد که نتیجه آن رضایت بخش بوده است. در این آزمایش یک سم فسفره با میزانی1/5 برابر میزان معمولی مورد مصرف قرار گرفته بود .بالا بردن میزان مصرف سم روی تنه تا حد معقول می‌تواند در از بین بردن سریع تر لاروهای این حشره مفید باشد مشروط بر آنکه ایجاد سوختگی ننماید.