پروانه برگخوار پسته

.Ocneria  terebinthina  Stgr

.Lymantriidae,  Lep

پروانه برگخوار پسته یا پروانه برگخوار سفید که به نام رائو نیز گفته می شود، یکی از آفات مهم باغ‌های پسته در ایران محسوب می شود و احتمالا زودتر از سال ۱۳۳۷ شمسی گزارش گردیده است. این حشره علاوه بر پسته اهلی رویpistacia  mutica و گاهی در جنگلهای مخلوط پسته و بادام نیز دیده شده است.

طرز خسارت آفت بدین نحو بوده که لاروهای پروانه پس از خروج از تخم بلافاصله از پارانشیم برگ و اپیدرم فوقانی تغذیه نموده و لاروهای سنین بعد قسمت اعظم پهنک برگها را می خورند و فقط رگبرگهای اصلی را باقی می گذارند. برگخوار پسته در نواحی رفسنجان، بافت، زرند کرمان ،قزوین ،ارومیه، خراسان، مرکزی، زنجان ،سنندج و فارس انتشار دارد.

عرض بدن پروانه با بال های باز در حدود ۳۵ میلی متر و طول آن ۱۰ الی ۱۱ میلیمتر است. رنگ بال ها سفید صدفی یکدست می باشد. روی بال های جلو لکه های سیاه رنگی که موازی با حاشیه خارجی بال است دیده می شود. حاشیه خارجی بالهای جلو دارای یک ردیف موهای کوتاه و سفیدی است.

شاخکها قهوه ای رنگ و موهای شاخکها مانند برگ خرما به دو طرف جدا شده‌اند. سینه و شکم را فلس های بزرگ و موهای سفید رنگی پوشانده است. در انتهای شکم یک دسته موی سفید مایل به زرد دیده می شود. لاروهای بالغ به طول ۲۲_۲۴ میلیمتر و سر آن زرد و گاهی نارنجی و به ندرت دودی رنگ است و از لکه های تیره رنگی پوشیده شده مثلث پیشانی واضح است و مثلث خلفی سر خیلی کوچک و به وسیله خط مستقیم بزرگی به مثلث پیشانی متصل می‌شود.

رنگ عمومی بدن لارو زرد روشن است. سطح پشتی بدن خاکستری مایل به سیاه و دارای لکه های سیاه غیر منظمی است. در وسط سطح پشتی لارو نوار سفید رنگ قابل رویتی که عرض آن روی حلقه های بدن متفاوت است عبور می کند. در این سطح روی زگیل های کم و بیش برجسته، موهای ایستاده‌ای وجود دارد بعضی از این موها صاف و سخت هستند و برخی دیگر بزرگ، نرم و پروش میباشند. روی هر حلقه بدن لارو، چهار  عدد زگیل دیده می‌شود.

زگیل های وسطی حلقه های بطن برامده تر از سایر زگیل ها می باشد و به وسیله لکه های نیم دایره ای سیاه رنگی احاطه شده است. لکه های روی حلقه های یک و هشت تقریباً دایره‌ای شکل اند. برآمدگی و صنعتی روی هر یک از حلقه های ۶و۷ بلندتر از سایر زگیل هاست. پاهای سینه‌ای زرد روشن و پاهای بطنی و مقعدی دارای۳۶_ ۴۹۰ قلاب می باشد که به صورت نعل اسب قرار گرفته اند شفیره داخل پیله قرار داشته و به رنگ قهوه ای تیره است.

این آفت۴_۳ نسل در سال دارد و شرایط کرمان زمستان را به صورت لارو کامل و در فارس به صورت لارو سن ۲و۳ می گذراند. پروانه های بالغ در اوایل اردیبهشت ماه ظاهر می شوند و در نواحی گرم تر مانند کویر کرمان ظهور پروانه ها زودتر انجام میگیرد.

ماده ها تخم خود را به طور دسته جمعی بین ۵۰ تا ۲۵۰ عدد روی سطح تحتانی برگ ها و به ندرت روی سطح فوقانی می گذارند و تخم خود را به وسیله ماده چسبناکی به نسوج نبات می چسبانند. هفت تا ده روز بعد لاروها بیرون می آیند و از برگ ها تغذیه می کنند. ۵ تا ۶ هفته بعد لاروها کامل شده روی تنه و شاخه های درختان در داخل پیله نرمی تبدیل به شفیره می شوند. رنگ شفیره قهوه ای سیر و دارای لکه های روشن در قسمت پشتی می باشد.

شفیره ها کشیده استوانه‌ای و در انتهای بطن دارای یک دسته مو می باشد. ۸ الی ۱۰ روز بعد پروانه ها از شفیره خارج می شوند. در ارسنجان فارس تعداد نسل این حشره ۴ نسل در سال است. در نواحی کویر نزدیک کرمان لاروهای بالغ این حشره که زمستان‌گذرانی کرده‌اند در اواخر اسفند ماه در حال تغذیه از برگ های جوان دیده شده است و در چنین مکان هایی وجود چهار نسل در سال حتمی است.

در اواخر اسفند ماه همزمان با شروع فعالیت درخت لارو های زمستان گذران از پناهگاه های خود بیرون آمده و از پارانشیم برگ تغذیه می کنند و پس از گذراندن پنج سن لاروی با ایجاد پیله نازکی روی برگ ها، شفیره شده و۷تا۱۰ روز پس از آن پروانه های بالغ ظاهر می شوند، خسارت عمده آفت بیشتر مربوط به سنین۲ و۳و ۴ لاروی است.

تغذیه لاروهای جوان از پارانشیم برگها و خوردگی کامل برگ به وسیله لاروهای سنین آخر موجب می شود که درختان آلوده از دور قهوه ای رنگ به نظر آیند، شدت خسارت گاهی چنان زیاد است که در اواخر مرداد و اوایل شهریور درختان مورد حمله را به کلی از برگ عاری می کند.

علیرغم وجود دشمنان طبیعی متعددی که این آفت را در دوران رشد از تخم تا شفیره مورد حمله قرار می‌دهند از جمله پارازیت هایExorista  sorbillansاز خانوادهTachinidaeوBrachymeria   intermediaاز خانوادهChalcididaeویک نوع سن شکاری به نامNegusta  simoniiاز خانوادهReduviidae و عوامل بیماریزای ویروسی،معذالک برای کنترل آفت مبارزه با آن لازم است. از این رو آزمایش‌هایی باسم میکروبی باکتوسپئینBactospeinوسم شبه هورمونیDimilin به عمل آمده که نهایتاً دیمیلین نسبت به باکتوسپئین تلفات بیشتری به بار آورده و کارایی زیادتری داشته است.

مبارزه شیمیایی با آفت

متأسفانه در باغ های پسته گاهی خسارت این آفت شدید و مستلزم مبارزات مؤثر شیمیائی است. سمپاشی علیه این آفت باید در بهار مصادف با ظهور لاروهای سن اول صورت گیرد. امولسیون ۲ در هزار زولن ۲۰٪ و یا مالاتیون ۶۰٪ روی لاروهای جوان اثر قطعی دارد.