سن سبز پنبه

.Nezara viridula L

Syns. Nezara smaragdina Fab., Nezara prasina

.Pentatomidae, Het

Eng. Green vegetable bug, green stink bug

سن سبز پنبه در ایران ابتدا در سال ۱۳۱۷ توسط افشار گزارش شده است. این سن به پنبه، کرچک، توتون، گوجه فرنگی و گیاهان جالیزی و توت حمله می نماید و به طورکلی حشره ای است بسیار پلی فاژ و تاکنون در دنیا ۱۱۵ میزبان که متعلق به ۳۲ خانواده می باشند برای این آفت گزارش شده است. سن بالغ حشره ای است به طول ۱۴-۱۸ میلیمتر و عرض ۱۱-۹ میلیمتر، رنگ آن کاملا سبز و سكوتلوم مثلثی و طویل و نوک آن به قسمت غشائی بالها که در عقب قرار دارد می رسد. سر حشره کوچک و با سینه اول نسبت به صورت مثلث درآمده است. مفصل سوم شاخک طویل تر از مفصل دوم آنست و مفصل آخر قرمز رنگ است. تمام سطح بدن سن فرورفتگی هائی ریز و نقطه ای دارد. تخم حشره کرمی رنگ و دارای سرپوش مخصوصی می باشد. قطر آن 0/75 میلیمتر و ارتفاع آن 1/2 میلیمتر است و مطابق معمول تخمها در سطح تحتانی برگها گذارده می شود. پوره های جوان سن به طول 1/3 میلیمتر و به رنگ نارنجی و دارای سر قرمز هستند و همینطور که رشد ونمو می کنند اندازه و رنگ آنها تغییر می نماید. این سن احتمالا در تمام مناطق کشور انتشار دارد.

این سن به گل، جوانه ها، قوزه های پنبه و شاخه های جوان حمله می نماید از شیره گیاهی می مکد، تخم های پنبه نارس مانده و ممکن است وزن آنها تا ۴۵ درصد کاهش یابد. الیاف پنبه نارس مانده و دوام خود را از دست می دهد و نازک می شود الیاف پنبه در نقاطی که حشره نیش می زند تغییر رنگ می دهد و زرد قهوه ای می شود. همچنین این سن ممکن است ضمن تغذیه بعضی از بیماریهای گیاهی را نیز انتقال دهد.

سن سبز پنبه زمستان را به صورت حشره کامل و دیا پوز زیر بوته ها و یا تخته سنگها بسر می برد. در اوائل بهار و هنگامی که از خواب زمستانه بیدار می شود هر چه زودتر حشرات نر وماده جفتگیری می کنند و پس از چند روز تخمگذاری توسط حشره ماده شروع می گردد. تخمها به صورت دسته ای و در هر دسته نیز ۴۰-۷۰ عدد کنار هم در زیر برگها گذارده می شود. هر حشره ماده ممکن است جمعا ۴-۵ دسته تخم بگذارد. بتدریج که حشره تخمریزی می نماید تعداد تخم ها در هر دسته کمتر می شود و اغلب گفته می شود که یک سن ماده جمعا قادر است ۱۶۰ عدد تخم بگذارد. دوره رشد و نمو جنین در حرارت ۶ درجه سانتیگراد حدود ۶ روز و در حرارت ۲۷-۲۸ درجه سانتیگراد ۴ روز می باشد. پوره های جوان پس از خروج از تخم تا موقع متفرق شدن مدتی بطور کپه ای در اطراف پوسته های تخم باقی می مانند. دوره تکاملی هر سن پورگی چند روز طول می انجامد. سیلوستری (1937 ,Silvestri) بدون ذکر مقدار درجه حرارت دوره تخم را ۵-۱۰ روز، مرحله پورگی را ۲۵-۳۵ روز ذکر می نماید. دوره قبل از تخمریزی در حشرات کامل ممکن است ۱۵-۳۰ روز طول بکشد. با توضیحاتی که در بالا در مورد زیست شناسی ذکر گردید دوره تکاملی این حشره در تابستان حدود ۲ ماه است و اگر در فروردین ماه تخمریزی توسط این سن صورت گیرد و در آبانماه نیز وارد مرحله دیا پوز گردد، حشره قادر است در سال ۴ نسل تولید کند(ریونی، ۱۹۶۲).

خسارت این آفت در مناطق آلوده معمولا در حدی نیست که همیشه مبارزه شیمیائی ضرورت پیدا کند و یکی از عوامل مهمی که جمعیت این آفت را پائین می آورد، زنبور پارازیت Microphanurus basalis می باشد که زنبور مزبور تخم خود را در داخل تخم سن قرار داده و در حرارت ۲۶ درجه سانتیگراد دوره زندگی آن سریعا ظرف مدت ۱۰-۱۲ روز خاتمه می پذیرد. چنانچه در بعضی مواقع شرایط آب و هوایی بر اثر تکثير زنبور مساعد نبود، جمعیت سن سبز ممکن است افزایش یابد. برای مبارزه شیمیائی می توان از سم فنیتر تیون به نسبت 1/2 لیتر در هکتار استفاده نمود.