سرخوطومی برگ یونجه

در حال حاضر ، سرخوطومی برگ یونجه ، آفت درجه یک تمام مناطق یونجه کاری ایران است . این آفت در اکثر نقاطی که یونجه کشت می شود، محصول برداشت اول را از بین می برد . این آفت را اولین بار افشار (1317) به عنوان آفت مهم یونجه در ایران ذکر کرده و مورفولوژی و بیولوژی آن را مورد بررسی قرار داده است. تغذیه لاروهای این حشره از برگ و جوانه های انتهایی یونجه است و حشره کامل از برگ و ساقه یونجه تغذیه می کند.این حشره در ایران با توجه به  آب و هوای منطقه 1تا3 نسل گزارش شده است.

حشره کامل این آفت طول 5 تا 7 میلیمتردارد و پهنای آن در عریض ترین قسمت بدن حدود 3.5 میلیمتر می باشد. که رنگ آن از قهوه ای روشن تا خاکستری مایل به سیاه تغییر می کند.

بدن توسط موهای کوتاه خاکستری رنگ پوشیده شده است و طول خرطوم این حشره 2.5 میلیمتر می باشد.

تخم های این حشره به رنگ لیمویی متمایل به زرد با پوسته شفاف می باشد تخم ها مدتی پس از رشد جنین تغییر رنگ داده و در موقع تفریخ به رنگ تیره در می آیند تخم ها توسط تخم ریز حشره ماده داخل ساقه گذاشته می شود در غالب نقاط کشور فرم زمستان گذران در اواخر اسفند ماه تفریخ شده و لاروهای سن اول در لابلای برگ های انتهایی بوته ها مستقر می گردند. ارتفاع ساقه های یونجه در این زمان حدود 5-3 سانتیمتر است که این مرحله از رشد را بر اساس تقسیم بندی دایولی(1970) مرحله کاهبن می نامند.

عمده ترین خسارت مربوط به لارو های سن 3و4  این حشره می باشد.لاورهای آفت با تغذیه از برگ های انتهایی وقطع مریستم سبب توقف رشد شده و در مزارعی که یونجه دیر آبیاری می شود، برداشت اول به طور مطلق وصددرصد خشک می شود ؛ ولی در مزارعی که یونجه آبیاری شده و یا در سال هایی که بارندگی کافی باشد , دوره رشد لاروی آفت در اواسط تا اواخر اردیبهشت ماه کامل می شود. لاروهای سن آخر پس از رشد کامل بر روی برگ یا بین چند برگ  با تنیدن پیله مشبک کروی شکلی تبدیل به شفیره می شوند.طول دوران شفیرگی 3تا12 روز طول می کشد.

سرخرطومی یونجه در مناطق سردسیر و کوهستانی زمستان را به شکل حشره کامل در بقایای گیاهی و سایر پناهگاه ها سپری می کند.

حشرات کامل وقتی دمای محیط به حدود 17 درجه سانتیگراد می رسد, پناهگاه زمستانه را ترک نموده و در روی بوته های تازه سبز شده مستقر می شوند اینها حشراتی هستند که در پاییز موفق به تخم ریزی نشده اند.

تخم گذاری:

حشرات ماده به وسیله خرطوم خود در ساقه های لطیف و جوان یونجه فرورفتگی هایی ایجاد نموده و در داخل آنها تخمگذاری می کنند.در مواردی نیز مشاهده می شود که این فرورفتگی ها تا مغز ساقه ادامه پیدا می کند در یک حفره ساقه حداکثر 60 عدد و حداقل 3عدد تخم قرار داده می شود.

حشره ماده پس از تخمگذاری با ترشحاتی روی تخم ها را می پوشاند که این مایع پس از اندک زمانی قهوه ای تیره می شود ؛ به طوری که محل تخمگذاری را در ساقه های آلوده می توان به راحتی با چشم غیر مصلح تشخیص داد. تعداد دستجات تخم در یک ساقه بندرت از یک دسته تجاوز می کند .

25درصد تخم ها در ساقه هایی با ارتفاع کم تر از 40 سانتی متر, 50درصد در ساقه های کمتر از 18 سانتی مترو 25درصد در ساقه های کم تر از 10سانتی متر مستقر می شوند. بنابراین نحوه برداشت, در تخمگذاری آفت در پاییز نقش تعیین کننده ای دارد زیرا اگر ماشین برداشت (دروگر) مزرعه را کف بر نماید حشرات ماده شانس کم تری برای تغذیه و تخمگذاری خواهند داشت. براساس مطالعات علومی صادقی و همکاران (1990) قدرت بقای تخم های زمستان گذاران 75% برآورد شده است به علاوه , این محققین کیفیت غذا و درجه حرارت را به عنوان عوامل موثر در تخمگذاری و تراکم تخم سرخرطومی برگ یونجه در ایلینویز اعلام کرده اند. دوره رشد جنینی تخمها با توجه به درجه حرارت محیط معمولا” 5 تا 105 روز و حتی بیشتر طول می کشد که مدت طولانی مربوط به تخم های زمستان گذران می باشد.

لارو :

طرز تفریخ تخم معمولا به این طریق است که لارو جوان به وسیله قطعات دهانی خود قطب بالایی پوسته تخم را به صورت سرپوشی بلند کرده و از آن خارج می شود این حشره دارای 4 سن لاروی می باشد که حدود30الی 35 روز به طول می کشد. لا رو سن یک پس از خروج کامل از تخم در روی ساقه به حرکت درآمده و خود را به جوانه ها و برگ های انتهایی یونجه می رساند و در آنجا مستقر شده و شروع به تغذیه می کند دوره لاروی سن اول 2تا6 روز به طول می انجامد که بیشتر این مدت را درون جوانه ها می گذراند لاروهای سنین بعدی به برگ های اطراف جوانه ها و سایر برگ ها حمله و از تمام قسمت های برگ بجز رگبرگ اصلی تغذیه می کنند.در نتیجه, برگ یونجه مشبک و زرد شده و خشک می شود.

لارو و حشره کامل سرخرطومی برگ یونجه نسبت به حرارت خیلی حساس است,بدین معنی که فعالیت لارو در ساعات گرم روز کم شده و این مدت را در پای بوته ها در سایه  به سرمی برد(بین ده صبح تا چهار بعداز ظهر).

لذا اغلب فعالیت تغذیه ای آنها از برگ ها هنگام صبح و عصر که هوا خنک تر است,صورت می گیرد. لاروهای سن آخر پس از تغذیه کافی و تکمیل رشد, پیله ای در بین چند برگ تنیده و در داخل آن به شفیره تبدیل می شوند لاروها حتی در شرایط استرس تغذیه و یا بی غذایی نیز به شفیره تبدیل می شوند. این پیله که به رنگ سفید شیری است توسط غدد دهانی لاور سن آخر تنیده می شود وبسیار محکم است به طوری که لاور را در شرایط نامساعد (باد,باران,سمپاشی)کاملا حفظ می کند.

روش های کنترل

الف- کنترل فیزیکی

کنترل فیزیکی به منظور از بین بردن فرم زمستان گذران آفت انجام می شود.در این راستا مزرعه در اواخر آذرماه یا اوایل دی ماه باشعله افکن سوزانده می شود

اگر در اواخر پاییز و اوایل دی ماه موفق به سوزاندن مزرعه نشویم,در اواخر اسفند ماه قبل از باز شدن جوانه ها و سبز شدن مزرعه یونجه می توان از شعله افکن استفاده نمود بدیهی است استفاده از این روش در مزارعی توصیه می شود که عمر آنها بیش از دو سال باشد. این روش علاوه بر کنترل سرخرطومی,سبب از بین رفتن بذور علف های هرز و یکسان شدن کشت نیز می شود,به طوری که حتی برخی از کشاورزان مدعی هستند که با استفاده از این روش میزان تولید در واحد سطح بالا می رود

ب- برداشت زود هنگام با دروگر بشقابی:

 بدین منظور مزرعه در اوایل بهار ، با دروگر بشقابی ، کف بر می شود . اجرای این روش در کنترل آفت بسیار موثراست. به طوری که تخم یا لاروهای سن 1و 2 موجود در بوته در اثر نبود میزبان و گرسنگی ، از بین می روند

علاوه بر انتخاب نوع دروگر برداشت زود هنگام برداشت اول (زمانی که مزرعه نزدیک به گلدهی است) سبب نابودی لاروهایی می شود که هنوز کامل نشده اند.

ج- کنترل زراعی (چراندن پاییزه)

چرانیدن باعث کاهش آلودگی می شود ولی ما را از کنترل شیمیایی بی نیاز نمی کند . چراندن پاییزه در کاهش جمعیت تخم های زمستان گذران موثر می باشد.این امر باعث حذف 67 درصد تخم ها و 27 درصد لاروهای آفت شده است.

یخ آب زمستانه

یخ آب زمستانه در مناطقی که آب در دسترس کشاورزان می باشد می تواند با از بین بردن حشرات کامل که داخل خاک و بقایای گیاهی داخل مزرعه زمستان گذرانی می کنند بسیار موثر می باشد این روش به منظور تکمیل مبارزه زراعی علیه آفت استفاده میشود.همچنین سبب ذخیره رطوبت و جلوگیری ازتنش خشکی  در اوایل فصل سال آینده می شود.

دشمنان طبیعی

سرخرطومی برگ یونجه دارای تعداد زیادی دشمنان طبیعی است که در پایین آوردن جمعیت این آفت به خصوص در اواخر فصل بهار نقش مهمی را بازی  می کنند در اینجا حفظ و حمایت از عوامل بیولوژیک مد نظر است

پارازیتوئید

پارازیتوئیدهایی که تاکنون در ایران برای این آفت شناخته شده و نقش اساسی دارند,همه از زنبورهای خانواده hneumonidea هستند که از آن جمله می توان به زنبورهای جنس setcelpythaB گونه های siioncurcul،  و زنبورinsertus  ustichsTetraاشاره نمود.anurus همگی این زنبورها پارازیتوئید لارو سرخرطومی هستند

پاتوژن ها

رویEnthomophthora sphaerospermaآلودگی قارچ  پاتوژن روی حشرات کامل به ترتیب یک درصدBeauvaria وssianaلارو ها1تا3 درصد بوده است (علومی صادقی و همکاران 1990)

ملاحظه می شود که هیچکدام از عوامل بیولوژیکی قادر به کنترل موثر آفت   نمی باشند. بنابراین از این عوامل در قالب IPM می توان بهره گیری کرد لذا حفظ و حمایت از آنها را در هنگام استفاده سموم باید مد نظر داشت.

د- کنترل شیمیایی

در این چند سال به دلیل استفاده بیش از اندازه سموم و عدم به کارگیری روش های فیزیکی و زراعی و شیمیایی در کنار هم موجب بروز مقاومت در حشره در اثر تقویت سیستم عصبی مرکزی این حشره شده است که برای رسیدن به نتیجه مطلوب در هنگام کنترل شیمیایی استفاده همزمان از سموم جدید با نحوه تاثیر سیستمیک و تماسی و گوارشی می تواند در برابر پدیده مقاومت این حشره بهترین عمل کرد را در کنترل شیمیایی داشته باشد.

نکات کاربردی:

 الف – توصیه میشود در چین اول یونجه های 2ساله و چند ساله از نظر آبیاری تا حدی تحت تاثیر تنش رطوبتی قرار گیرد تا ضمن افزایش مقاومت به صورت مقطعی،مقدار استفاده سم کاهش یابد.

ب – کشت مخلوط شبدر قرمز به میزان 20 درصد و 80درصد بذر یونجه سبب کاهش خسارت سرخرطومی برگ یونجه می شود و یکی از روش های مدیریت تلفیقی آفات است در تیمار های مخلوط درصد آلودگی به این آفت کمتر از تیمار یونجه خالص بود.

ج –استفاده از شعله افکن در اسفند ماه نسبت به استفاده در فصل پاییز بیشترین بازدهی را در کنترل این آفت نشان داده است.(نامه انجمن حشره شناسی ایران1385 )

منابع:

 فرآوری گیاهان علوفه ای  تالیف: دکتر محمد جعفر بحرانی  ناشر دانشگاه شیراز

آفات و گیاهان زراعی ایران – تالیف دکتر محمد خانجانی  ناشر: دانشگاه بوعلی سینا

نامه انجمن حشره شناسی ایران  شهریور1385 شماره1  دوره 26

اطلاعیه دفتر پیش آگاهی سازمان حفظ نباتات – حسینی – تیر96

گردآورنده مقاله : مهندس کمال الدین اسدپور

عنوان مقاله:بررسی سه روش کنترل سرخرطومی یونجه با تاکید بر شعله افکنی بر بقایای گیاهی رااز اینجا دانلودکنید.