بیماری مومیایی شدن میوه

بیماری مومیایی شدن میوه و یا بیماری پوسیدگی قهوه ای میوه اولین بار در اروپا در سال 1796 توسط یک نفر گیاه شناس تشخیص داده شده است. درایران نیز شیوع این بیماری روی میوه به ، از منطقه گیلان در سال 1326 توسط اسفندیاری گزارش شده است.بیماری مومیایی میوه در اکثر کشورهایی که مخصوصا” اقدام به کشت درختان میوه هسته دار می شود شیوع دارد ودر ایران ، سواحل مرطوب دریای مازندران، مناطق انتشار آن به شمار می رود. بیماری علاوه برروی درختان در باغ، در حین  حمل ونقل و انبار کردن میوه جات نیز خسارت وارد می سازد.خسارت بیماری بیشتر روی درختان هسته دار بوده  ولی میوه های دانه دار مانند سیب،گلابی و به نیز ممکن است مورد حمله این بیماری قرار گیرد.

علایم بیماری

نشانه بیماری در تمام مراحل رشد میوه دیده می شود ، منتها در موقعی که میوه ها رسیده و آبدار باشند فعالیت قارچ عامل بیماری شدیدتر است. ریزش باران موقعی که میوه ها رسیده اند تولید    زخم های بسیار کوچکی  را می کندکه بهترین راه ورود عامل بیماری به داخل میزبان است. در   این موقع اگر بعد از بارندگی هوا کمی هم گرم شود،بیماری به شدت توسعه می یابد. اولین علایم بیماری روی میوه ، بسته به نوع و رنگ پوست آن ، به صورت لکه قهوه ای کم رنگ یا رنگ پریده ملاحظه می شود. این لکه ها که در اطراف زخم و یا محل نیش حشرات تشکیل می شوند، دایره ای بوده و مرتبا” به قطرشان اضافه می گردد و به سرعت عامل بیماری در داخل گوشت میوه پسشروی نموده و تولید قسمت قهوه ای رنگی را می نماید و در نتیجه لهیدگی در میوه ایجاد می شود. میوه های مورد حمله از درخت افتاده و روی خاک می پوسند ولی در بعضی موارد میوه ها بدون ریزش روی درخت باقی می مانند و بعدا خشک شده و حالت مومیایی به خود میگیرند.

این نوع میوه ها تمام فصل زمستان را روی شاخه ها به سر می برند. میوه ها مجاور همدیگر که    با یکدیگر تماس دارند از راه مجاجاورت بیماری را به یکدیگر منتقل می کنند. معمولا روی یک درخت مبتلا میوه هایی که از یک سرشاخه حاصل می شوند کلا به بیماری مبتلا می گردند. به همین ترتیب میوه های آلوده د سبد و صندوق مخصوص میوه باعث سرایت بیماری به میوه های سالمی با آنها در تماس هستند می شوند. علاوه بر میوه ها، دستجات گل و سرشاخه های جوان نیز ممکن است مورد حمله بیماری قرار گیرند و باعث پلاسیدگی و خشکیدگی آنها بشود.(اسکندری 1357)

عامل بیماری

فرم غیر جنسی قارچ عامل بیماری به نام Monilia fructigena و فرم جنسی آن Sclerotinia fructigena نامیده میشود. فرم غیر جنسی به صورت کنیدی های تسبیحی و بیضوی تحت شرایط خاصی در سطح میوه های آلوده  پای درخت تشکیل میگردد. رنگ آپوتسیوم ها یا اندام جنسی خاکستری حنایی ، مسطح یا کمی مقعر روی پایه کوتاهی دیده می شود و هیمنیوم آن شامل آسک های استوانه ای به طول 120-180 میکرون و عرض آنها 9-12 میکرون همراه با پارافیزهای  نازک به طول آسک ها می باشد. آسکوسپورها دوکی شکل و دو نوک آنها باریک و به ابعاد 12×7/5 میکرون است.

به طوری که در بالا ذکر گردید ،  قارچ عامل بیماری مومیایی دارای دو مرحله تولید مثل ، جنسی و غیر جنسی است و مرحله غیرجنسی آن از نظر بیماری زایی حائز اهمیت می باشد. معمولأ میوه های مومیایی شده که روی درخت باقی می مانند زمستان گذرانی قارچ را تامین می کنند، ولی میوه های که در سطح زمین افتاده اند بر اثر حمله قارچ های گندرو و باکتری ها فاسد و گندیده شده و قدرت بیماری زایی خود را از دست می دهند، ولی اگر میوه ها طوری قرار بگیرند که در مدت زمستان پوسیده نشوند و از بین نروند بیماری را در سال بعد منتشر خواهد کرد. اسپورهای قارچ از منبع آلودگی که معمولأ میوه های خشک روی درختان هستند،در اثر وزش باد و یا بارندگی در فضا منتشر می شوند.

اسپرها به علت کوچکی و سبکی وزن به خوبی به وسیله باد یا باران حمل شده و به این ترتیب تا فاصله زیادی تغییر مکان می دهند. بعضی از حشرات مخصوصأ زنبورها نیز از طریق چسبیدن کنیدی ها به بدنشان در انتشار این قارچ دخالت دارند.رشد قارچ در 20 درجه سانتگراد خیلی سریع  و معمولأ 24-36 ساعت پس از آلودگی انجام می شود. میوه های کوچک مثل گیلاس معمولأ پس از 3-4 روز به کلی فاسد میگردند.ولی میوه های بزرگ معمولأ 10-8 روزطول می کشد تا فساد کامل از خود نشان دهند(اسکندری،1357). حمله قارچ به گلها،شاخه ها و میوه های درختان می باشد. خسارت وارده به دسته های گل در سیب و گلابی در پایان دوره به گل نشستن پایه ها ظاهر می شود. گل ها و برگ هایی که مبتلا می شوند پژمرده گشته و در حین حال قهوه ای می گردند. گلها در اثر باد می ریزند و بخشی از شاخه ها برهنه می شوند. سپس بیماری روی میوه ها پیشروی کرده و  میوه ها سرانجام مومیایی می شوند. میوه ها ابتدا قهوه ای، نرم و آبکی می شوند و میسلیوم و بار قارچ روی میوه ها تشکیل می گردد.( خبیری، 1343)

مبارزه

به علت وجود دائمی قارچ روی قسمت های مختلف درختان و در فضای باز باغ های میوه، مبارزه با این بیماری خیلی مشکل می باشد. از طرف دیگر قدرت تولید مثل و فراوانی تعداد اسپورهای حاصله و رشد سریع قارچ عامل بیماری نیز مشکل دیگری می باشد. بهتر است برای کسب موفقیت در امر مبارزه علاوه بر مبارزه شیمیایی ، اقدام به مبارزه زراعی نیز نمود. باقیمانده میوه های فاسد و آلوده چه روی درخت و چه در سطح خاک باغ بایستی جمع آوری و از بین برده شود. همچنین شاخه های مبتلا را باید هرس نمود و از باغ خارج کرد. در موقع حمل میوه ها، نباید میوه های زخمی و یا مشکوک به لهیدگی را در صندوق قرار داد، بلکه منحصرأ میوه های سالم را بسته بندی کرد. ضمنأ در صورت لزوم سم پاشی می توان از دیتان ام 45 به نسبت دو در هزار یا کاپتان به نسبت 3 در هزار همراه با مویان استفاده نمود. دفعات سم پاشی 5-4 بار توصیه می گردد. سم پاشی اول قبل از باز شدن جوانه ها و سم پاشی دوم بعد از ریزش گلبرگ ها انجام میگیرد.