این بیماری اولین بار در سال1842 در کشور فرانسه شناخته شده است. امروزه در کلیه نقاط جهان وجود داشته و خسارت های زیادی وارد می نماید.
درایران اولین بار اسفندیاری در سال1375 این بیماری را روی درختان میوه هسته دار در مازندران گیلان آذربایجان گزارش نموده است.
این بیماری از اکثر نقاط ایران از جمله شمال و شمال غرب کشور در انواع درختان میوه هسته دار (هلو،شلیل،گیلاس،آلبالو،بادام،گوجه و زردآلو) گزارش شده است.که خسارت عمده این بیماری بر روی درختان زرد آلو است.
این بیماری در زردآلو نه تنها موجب ضعیف شدن درخت می شود بلکه به دلیل ایجاد زگیل هایی بر روی میوه از بازار پسندی آن می کاهد و مزه نامطبوعی به میوه می دهد.
عامل بیماری :
مهمترین قارچ عامل بیماری .Wilsonomyces carpophilus نام دارد
علائم بیماری:
حالت غربالی و سوراخ شدن برگها مشخص ترین و فراوان ترین علامت بیماری است بیماری اغلب به برگ، میوه و سرشاخه های درختان هسته دار حمله می کند
ولی اندامهای مورد حمله در میزبانهای مختلف با هم فرق دارند روی برگ علائم همزمان با موقعی که جوانه های برگ باز می شوند به صورت لکه های گرد و کوچک به رنگ سرخ که وسط آن تیره است بروز می کند. لکه ها به تدریج بزرگ شده و از وسط شروع به خشک شدن می کنند.به مرور بافت مرده جدا شده و سوراخی ایجاد می شود اطراف سوراخ نوار چوب پنبه ای باقی می ماند
در آلودگی های دیر هنگام چون برگها ضخامت کافی پیدا کرده اند و نیز بدلیل عدم رطوبت کافی و مناسب در محیط علائم برگی معمولاً به صورت سوراخهای منفرد،ریز و ته سنجاقی بروز می کند. احتمالاً واریته های مختلف نیز مقاومتشان در مقابل بیماری فرق داشته باشد.
علائم بر روی گیلاس و آلبالو
در صورت شدت بیماری روی درختان گیلاس و تجمع لکه ها، برگ ها تماما زرد شده و می ریزند. به طور کلی لکه ها در آغاز پیدایش کوچک و ارغوانی اند
علائم روی میوه آلبالو شبیه گیلاس، ولی عمق فرورفتگی لکه ها کمتراست.
در میوه گیلاس لکه ها به تدریج بزرگترشده و به رنگ قهوه ای درمی آیند. به مرور لکه ها چوب پنبه ای و زبرمی شوند. در میوه گیلاس ممکن است گوشت تا هسته خشک شود بیماری روی شاخه های گیلاس ابتدا به صورت لکه های قهوه ای و برجسته ظاهر می شود که به تدریج حالت زخم به خود می گیرد قطر این حفره ها 5 تا 6 میلیمتر است.
لکه غربالی روی سرشاخه های نازک و سبز گیلاس ابتدا به صورت لکه های قهوه ای و برجسته ظاهر میشود که بتدریج با پیشرفت بیماری ترک خورده و حالت زخم بخود می گیرد. این حالت در مراحل آخر شبیه نیمرخ دانه گندم در طرف شیار آن می باشد و معمولاً قایقی شکل و اندازه آنها به 3 تا 2 میلیمتر می رسد پیدایش این زخمها در فصل بهار موقع ظهور شکوفه ها حائز اهمیت است. زیرا چنانچه زیر جوانه های گل دهنده بروز کند باعث توقف ناگهانی رشد گیاه و خشک شدن سرشاخه ها و شکوفه ها می گردد در حالتهای شدید ،بسیاری از جوانه های گل و برگ و سر شاخه های درخت گیلاس به این ترتیب از بین می رود تشخیص این حالت بیماری معمولاً مشکل و با توجه به علائم روی برگ و میوه امکان پذیر است.
علائم بیماری روی زردآلو، گوجه و آلو
حمله بیماری به میوه زردآلو یکی از مخرب ترین حالات خسارت بیماری است
حالت غربالی و سوراخ شدن برگها مشخص ترین و فراوانترین علائم بیماری است. در زرد آلو علائم بیماری همزمان با موقعی که جوانه های برگ باز میشود و هنوز برگ شکل و اندازه و حتی رنگ طبیعی بخود نگرفته بصورت لکه های گرد که در ابتدا برنگ قرمز متمایل به بنفش و در وسط تیره تر است بروز می کند. بتدریج این لکه های کوچک بزرگتر شده و از وسط شروع به خشک شدن نموده و برنگ قهوه ای در می آیند در این حالت حاشیه لکه ها بسیار مشخص و اغلب قهوه ای تیره می باشد گه گاهي چند تا از لكه هاي بيماري به هم پيوسته و سوراخهای بزرگ و بيشكل بوجود مي آيند كه ممكن است با حشره خوردگي اشتباه شود ، این حالت یعنی توسعه بهم پیوستگی لکه های بیماری روی برگ بیشتر در موارد وقوع آلودگی های شدید اولیه در مرحله ای که برگها دارای بافت لطیفی هستند رخ میدهد شاخه های زردآلو، آلو و گوجه معمولاً مورد حمله بیماری قرار نمی گیرند. روی میوه گوجه سبز ممکن است ترشح صمغ بدون ظهور لکه های مشخص دیده شود علائم روی میوه زردآلو به صورت تاولهایی برجسته به رنگ ارغوانی تا قهوه ای دیده می شود وقتی اندازه زردآلو به اندازه پسته رسید لکه ها ظاهر می شوند. بتدريج كه ميوه درشت ميشود اين لكه ها برآمده شده و به صورت نقاط برجسته يا خال جوش در می آيد و رنگشان قهوه ای می شود لكه ها و برآمدگيها ابتدا در سطح فوقانی ميوه ها بصورت پراكنده يا متراكم بروز مي كند حمله لکه غربالی به ميوه هاي جوان،منجر به ريزش آنها مي گردد به همين جهت حدود 5 درصد از ميوه های ريز در همان مراحل اوليه رشد در اثر حمله اين بيماري ريخته و از بين مي رود.
لکه غربالی روی میوه هلو به دو صورت ظاهر می شود:
علائم بیماری روی هلو و بادام
الف – میوه های هلو در مراحل اولیه رشد مورد حمله قرار گرفته و می ریزد. به همین جهت میوه های باقیمانده روی درخت علائمی معمولاً از خود نشان نمی دهنداین عارضه حاصل حمله مستقیم عامل بیماری به میوهای درخت است.
این عارضه معمولا در باغات هلو مناطق مختلف کشور دیده می شود.
ب – وقتی میوه به درشتی میوه زیتون رسید تعداد زیادی لکه های کوچک مدور که ابتدا قرمز و بعد قهوه ای می شود روی آن مخصوصاً در حوالی دم میوه ظاهر می شود اپیدرم میوه در قسمت لکه ها کرک طبیعی خود را از دست داده و به صورت پوسته ای در می آید که ممکن است بعداً بیافتد ریزش این پولکها باعث ناهموار شدن سطح میوه می شود این عارضه در ایران در سطح گسترده هنوز گزارش نشده است.
ج _ علائم این بیماری روی سرشاخه ها اکثراً به صورت شانکر و ترک خوردگی ظاهر میشود و تشخیص آن احتیاج به دقت و آشنایی چشم دارد
آلودگی سرشاخه ها از آن جهت مهم است که باعث انهدام جوانه ها و ضعف درخت می گردد
سرشاخه های سبز جوان بادام به شدت مورد حمله لکه غربالی قرار می گیرد و سرتاسر آن لکه های گرد یا بیضی شکل ظاهر می شود قطر لکه های گرد بین 3 تا 4 میلیمتر تغییر می کند ولی پاره ای از اوقات لکه ها دراز و کشیده بوده و طول آن به 6-7 میلیمتر می رسد رنگ لکه ها موقع ظهور ارغوانی و سپس قهوه ای می شود
شانکرهای غربالی روی شاخه های هلو شبیه علائم آن روی شاخه های بادام است با این تفاوت که زخمها معمولاً بزرگتر است وگاهی اوقات اطراف سرشاخه ها را اشغال می کند و منجر به خشک شدن جوانه ها و قسمتهای بالایی می شود.
نکنته: لکه غربالی روی بادام با لکه آجری بادام نباید اشتباه گرفته شود.
زیست شناسی
زمستان گذرانی عامل بیماری به صورت کنیدیوم یا میسلیوم در داخل جوانه ها و یا میسلیوم در سرشاخه هاست. کنیدیهایی که در برگهای جوان یا زخمهای شاخه ها تشکیل می شوند، می توانند به کمک باران خصوصاً باران توام با باد بیماری را منتشر نماید. روی میوه ها و برگهای مسن معمولاً کنیدیوم تشکیل نمی گردد.آلودگی در تمام طول فصل های پاییز و بهار ممکن است صورت گیرد.
ارقام مقاوم
از بین ارقام هلو رقم ديکسي رد حساس ترين و ارقام ردتاپ، اسپرينگ کرست و آلبرتاي پيش رس مقاوم ترين ارقام بودند. ارقام انجيري، جي اچ هيل، آلبرتاي ديررس و سان کرست متحمل ترين ارقام شناخته شدند.
از بین 11 رقم زردآلو که مورد ارزیابی قرار گرفته اند.ارقام لاسجردی، شاهرودی 29، قاضی جهان و شاهرودی 51مقاوم ترین ارقام شناخته شدند.
مبارزه
هرس شاخه های آلوده و سوزاندن آنها
ضدعفونی کردن ابزار هرس بعد از پایان هرس هر درخت.
تامین عناصر مورد نیاز درخت در فصل رشد
استفاده از قارچ کش ها در پاییز بعد از ریزش برگها و قبل از شروع باران های پاییزی
استفاده از قارچ کش ها در فصل بهار به هنگام تشکیل میوه با توجه به اطلاعیه های پیش آگاهی.
سمپاشی محلول بردو در اواخر زمستان قبل ازباز شدن جوانه ها
منابع:
بیماری های درختان میوه – دکتر سیدعلی الهی نیا – انتشارات دانشگاه گیلان
سلسله قارچ ها – دکتر سید اکبر خدا پرست – انتشارات دانشگاه گیلان
بیماری شناسی گیاهی جلد2 – اگریوس – نشر آییژ
فهرست آفات،بیماری ها،علف های هرز،سموم و روش های توصیه شده –سازمان حفظ نباتات – دفتر پیش آگاهی وکنترل عوامل بیماری زا سال 95-96
نشریه حفاظت گیاهان جلد28 شماره 1 – م.حاجیان ا.گنجی مقدم م.کریمی دانشگاه فردوسی مشهد بهار1393 نشریه دانش گیاه پزشکی ایران 1390 دوره 42 شماره2 – یوبرت قوستا
گردآوری شده توسط : مهندس کمال الدین اسدپور
