سپردار معمولی خرما
.Parlatoria blanchardi Trag
.Syns. Websteriella blanchardi Ckll
.Parlatoria victris Ckll
.Diaspididae,Hom
Eng. Palm scale
مبدا اولیه سپردار معمولی، سپردار سفید خرما کشور عراق بوده و از آنجا به سایر کشورها و بالاخص ایران انتشار یافته است. احتمالاً این سپردار از سالهای خیلی دور در ایران خسارت می رسانده ولی اولین بار در سال ۱۳۱۶ توسط افشار گزارش شده است. در کشور ما سپردار معمولی خرما تاکنون روی درختان خرمای معمولیphoenix dectylifera دیده شده است ولی در کشورهای شمال آفریقا این آفت روی سایر انواع خرما و نخل زینتی و غیره نیز مشاهده گردیده است.
سپردار معمولی خرما به برگ،ساقه، شاخه های اصلی و حتی میوه درختان خرمای جوان حمله می کند و با فرو بردن خرطوم طویل خود از شیره گیاهی تغذیه نموده و به سرعت تکثیر می‌یابد، به طوری که در طی چند ماه تمام سطح رویی و زیری برگ‌ها، ساقه اصلی، برگچه ها و حتی خوشه‌های خرما را پوشانده و مانع انجام تنفس، کربن گیری و تعرق در نبات می گردد. درختان مبتلا تغییر رنگ یافته، از حالت سبز به رنگ خاکستری درآمده و منظره غبار آلودی پیدا می کنند.
اکثراً دیده شده درختان۴_۵ ساله به کلی خشک شده و میوه درختان خرمای مبتلا تغییر شکل یافته و غیر قابل مصرف می گردند. زیان این سپردار در مناطق خرما خیز کشور، اکثر مردم متوجه نخلستان هایی است که در کنار انهار و یا باتلاق ها قرار گرفته و یا اینکه برخلاف روش باغبانی در فواصل کم و انبوه کاشته شده اند. سپردار معمولی خرما در تمام مناطق خرما خیز کشور مخصوص رنگ در استان های فارس، خوزستان، خراسان ،اصفهان و یزد انتشار دارد.
سپر ماده کامل سپردار معمولی خرما که قسمت عمده آن پوسته سن دوم پورگی را تشکیل می دهد مسطح تقریباً بیضی شکل و رنگ آن قهوه‌ای کم و بیش تیره و حدود0/8_1/2میلیمتر طول و 0/6_0/8میلیمتر عرض دارد. سپر پورگی سن ۲ تقریباً دو سوم سپر اصلی ماده را تشکیل می‌دهد. سپر پورگی سن اول به رنگ زرد کاهی بوده و در جلو سپر ماده قرار گرفته و تمام سطح سپر ماده را قشر مومی سفید رنگ نازکی می پوشاند.
بدن حشره گلابی شکل و رنگ بدن ماده‌های جوان قرمز درخشان و به تدریج که بالغ می شوند به رنگ قرمز در می آیند و بالاخره ماده‌های تخم دار قرمز تیره شده و پس از تخم ریزی قهوه‌ای رنگ می گردند. تخم این سپر دار کشیده و به رنگ قرمز تیره و غشاء ظریف0/4میلیمتر دارد. سپر حشره نر کوچک و طویل و به درازای0/8_0/9میلیمتر می باشد. رنگ آن سفید و دارای شیارهای طویلی است. سپر پورگی آن قهوه ای روشن و در جلو سپر حشره نر قرار دارد.
رنگ بدن حشره نر زرد حنایی و دو جفت بال شفاف دارد و درازای بدن آن به0/7_0/8میلیمتر می رسد. پوره های نوزاد این سپردار به رنگ گوشتی و پاهایشان به خوبی رشد کرده و پس از اینکه روی نبات مستقر گردیدند با ترشحات خود الیاف ابریشمی ساخته و شروع به تشکیل سپر چه سن یک را می نمایند. سپردار معمولی خرما زمستان را به صورت ماده جوان گذرانده و در اسفند ماه که درجه متوسط گرمای روزانه به ۲۰ درجه سانتیگراد می‌رسد ماده‌ها به وسیله افراد نر بارور می‌شوند. عمل جفت‌گیری اغلب در انتهای برگچه های جوان خرما انجام می گیردو۲_۳دقیقه نیز طول می کشد.
دوره باروری حشره در بهار۱۰_۱۵ روز و در ماههای تابستان۵_۷ روز است. پس از این مدت ماده ها در زیر سپر های خود تخم گذاری می نمایند. تعداد تخم زیرهرسپر از۷_۱۳ عدد مشاهده شده است. زمان تفریخ تخمها در بهار۱۰_۱۵روز و در تابستان ۳_۵روز است، سپس به تدریج پوره ها یا نوزاد ها در طی چند ساعت از زیر سپر ها خارج می شوند و محل های مرطوب، سایه دار و محفوظ از عوامل جوی واقع در انتهای دو نیمه برگ و ساقچه های نخل را انتخاب می نمایند.
نوزادان در مدت۳تا۴ روز اول با فعالیت و جنب و جوش زیادی به قسمت های زیری و رویی برگ ها، ساقه ها خوشه‌های خرما رفته و با ترشح غده های بدن خود تار سفید رنگی درست نموده و مستقر می‌شوند، یا به عبارت دیگر پایه سپر اولیه خود را تشکیل می‌دهند. سپردار با خرطوم تحویلی که دارد شیره انساج گیاهی خرما را می مکد و با دو مرتبط تغییر جلد مراحل سنین یکم و دوم و بالاخره بلوغ خود را گذرانیده و بارور میشود. سپردار معمولی خرما در سال ۳ نسل کامل و یک نسل ناقص دارد.
نسل دوم آفت از اوائل خرداد تا اوائل شهریور ماه و نسل سوم از شهریور ماه تا اواخر آذر ماه و بالاخره نسل چهارم از آذر ماه به بعد فعالیت دارد. به طور کلی سپردار معمولی خرما دوره زندگی نسلهای بهاره و تابستانه را به مدت ۸۵_۱۰۰ روز و نسل های پاییزه و زمستانه را به مدت۱۲۰_۱۵۰ روز در جنوب ایران طی می نماید. نکته مهم و قابل توجه این است که بعضی از افراد نسل سوم در آبان ماه پس از اینکه به سن پورگی دو رسیدند تحت تاثیر اولین سرما زیر سپر خود به حالت وقفه یا دیاپوز میروند و دیگر تا بهمن ماه فعالیتی ندارند ولی تعداد دیگری از این دسته به تکامل اصلی خود ادامه داده و به نسل چهارم میروند و این نسل کامل نمی‌شود.
شپشک های نر در روی برگ های خرما بیشتر در ماه های اسفند،اردیبهشت،خرداد،شهریورو مهر دیده می شوند بسیار فعال هستند و پرواز می‌کند و مدت زندگی آنها۲_۴روز است. دوره نقش و نمای پوره های نر۳۰_۴۵ روز طول میکشد و شپشک مراحل نمف اولیه و نمف ثانوی شفیرگی را می‌گذراند. تعداد نرهای آفت در نخلستان ها معمولاً بین۱۰_۱۳ درصد جمعیت آفت را تشکیل می دهد.
سپردار معمولی خرما دارای دشمنان طبیعی متعددی از حشرات شکاری و پارازیت می‌باشد و برابر گزارش قریب در نخلستان های فارس و خوزستان۳۰_۴۵ درصد آفت توسط این حشرات مفید از بین می‌رود.
به منظور مبارزه شیمیایی بایستی توجه کامل به موقع خروج پوره ها داشت و زمانی که حدود ۷۵ درصد پوره ها از زیر سپر خارج و ظاهر میشود باید اقدام به سمپاشی نمود. این تاریخ در نواحی جنوبی کشور برای نسل اول در اوائل اسفند، برای نسل دوم اردیبهشت‌ماه و بالاخره برای نسل سوم آبان ماه و با چند روز اختلاف از نظر سردی و گرمی سال می باشد. ضمناً بایستی حتی الامکان سعی کرد، از استعمال سموم شیمیایی در سطح وسیع خودداری کرد زیرا سبب از بین رفتن حشرات شکارگر و پارازیت میشود.
بهترین سمومی که فعلاً علیه سپردار معمولی خرما می توان به کار برد عبارتند از:سوپر اسید۴۰%،مالاتیون۵۷%،دیازینون۲۰%و یارکسیون۴۰% که هر کدام به نسبت۱۵۰_۲۰۰گرم باضافه یک لیتر روغن ولک درصد را در کمی آب حل نموده، خوب به هم می‌زنند تا امولسیون رقیقی به دست آید. سپس یکی از سموم بالا را به مقدار معین اضافه نموده و مقدار آب را تا ۱۰۰ لیتر افزایش می دهند و چندین مرتبه وسیله به همزن زیر و رو می نمایند تا آمولسیون یکنواخت پایداری به دست آید.
