زنجرک پسته
.Idiocerus stali Fieb
.Cicadellidae, Hom
زنجرک پسته که به نام زنجره پسته و یا شیره تر پسته نیز گفته می شود، از دیر زمان در ایران وجود داشته و ابتدا در سال ۱۳۱۰ توسط افشار گزارش شده است و شاید نشریه حسین عجمیان در سال ۱۳۲۴ چاپ گردیده و مطالعات بیولوژیکی آن مربوط به سال‌های ۱۳۱۵است، اولین مقاله اختصاصی درباره زنجره پسته در ایران باشد. این زنجره علاوه بر پسته اهلی به پسته های وحشی، بنه و چاتلانقوش در جنگلها نیز خسارت می‌زند و چنانچه در باغ‌های پسته علیه این آفت مبارزه نشود میزان خسارت آن تا ۹۸ درصد محصول سال خواهد بود.
طرز خسارت آفت بدین ترتیب بوده که پوره ها بیشتر در داخل خوشه ها مجتمع شده و خرطوم خود را در نسوج نباتی و پریکارپ میوه های جوان فرو کرده و از شیره نباتی تغذیه می کنند. از محل نیش زدگی حشرات شیره نباتی خارج شده و توأم با فضولات و ترشحات پوره های روی برگ ها و خوشه ها می ریزد.
این ترشحات علاوه بر اینکه باعث سوختگی برگ ها خوشه ها می شود محیط مناسبی برای نشو و نمای قارچ‌های ساپروفیت ایجاد می کند و اغلب درخت های آلوده مبتلا به بیماری دوده یا فوماژین می‌شوند و در نتیجه به تدریج میوه ها خشک و چروکیده می شوند گاهی خسارت به اندازه‌ای است که میوه سالمی روی درخت باقی نمی‌ماند. خسارت زنجره پسته مخصوصاً در سابق به قدری شدید بوده که درخت پسته را به نام درخت حسرت می نامیده اند زیرا محصولی نمی داده است. زنجره پسته در اکثر مناطق پسته خیز کشور بالاخص در قزوین ،کرمان ،رفسنجان ،سمنان، دامغان، خراسان ،فارس، اصفهان، یزد، اردکان، نائین، قم و ساوه انتشار دارد.
خسارت زنجره پسته (داغو)
زنجره پسته حشره کاملی است که طول آن با بالهای باز در حدود 3تا3/5 میلیمتر میباشد و رنگ آن متغیر و از زرد مایل به سبز تا قهوه ای کمرنگ دیده شده است. سر آن بزرگ و عریض می باشد و به یک خرطوم کوتاه چهار مفصلی ختم می گردد. چشم ها قرمز رنگ است شاخکها موئی و در فرورفتگی کم عمق کوچکی در قسمت پایین در بین دو چشم قرار گرفته و دومفصل اول شاخک خیلی درشت و پنج مفصل بعد کوچکتر و بعد از آن یک عده مفاصل کوچکی که عده آنها به چهل عدد می رسد تشکیل یافته است.
در ماده ها آخرین مفصل نازک و کشیده می باشد ولی در نرها به یک صفحه بیضی شکل نوک تیزی به رنگ بنفش تیره ختم می گردد. سینه اول ذوزنقه ای شکل و سبز رنگ است و روی سینه دوم سوار شده است. در قسمت قدامی سینه دوم سه لکه سیاه رنگی دیده می شود که یکی در وسط و دوتا در طرفین آن قرار گرفته است، این لکه ها در قاعده به هم متصل می باشند. سپرچه سینه دوم خیلی واضح و مثلثی شکل می باشد و راس مثلث به طرف پایین قرار گرفته است.
پاها به رنگ زرد و ساق پاهای عقبی به طور وضوح از ساق پاهای دیگر بلند تر و دارای چند ردیف خار بزرگ میباشد. شکم زرد رنگ و مفصل های بطن کاملا مشخص می باشد. این مفاصل به وسیله نوار قهوه‌ای تیره رنگی از هم جدا می شود در ماده ها این نوارها پررنگ‌تر می باشد. بالپوش ها نیمه شفاف و روی آن ها لکه هایی که از نقاط سبزرنگی تشکیل یافته است وجود دارد و طول بال ها از انتهای شکم تجاوز می کند. بالهای زیر شفاف و رگ های آن ها برجسته و خیلی واضح می باشد. آلت تناسلی نر خیلی مشخص است.
زنجره پسته
زنجره پسته در سال فقط یک نسل دارد و زمستان را به صورت حشره کامل در زیر پوست و شکاف تنه درختان پسته و یا سایر درختان مانند بادام و زردآلو و حتی در شکاف تیر تلگراف و دیوار های قدیمی نزدیک باغات پسته می گذراند. در مناطق پسته کاری که مانند رفسنجان، کرمان زمستان ملایمی دارند، حشرات بالغ از اواسط اسفند ماه و در شرایط قزوین که زمستان سرد وجود دارد، در اوایل فروردین ماه شروع به فعالیت می کنند.
زنجره ها در ساعات گرم روزهای بهاری روی شاخه ها مخصوصا روی جوانه جمع شده و خیلی حساسند به طوری که با کوچکترین صدای حرکتی تغییر محل داده و خود را از نظر پنهان می نمایند و گاهی از شاخه‌ای به شاخه دیگر و یا از درختی به درخت دیگر پروازهای کوتاه انجام می دهند.
حشرات کامل در این موقع روی جوانه ها نشسته با خرطوم خود از شیره نباتی تغذیه می نمایند و بعد از آن که حشره جوانه را ترک نمود از محل تغذیه شیر نباتی به صورت قطراتی خارج می‌شود. همینکه برگها باز و خوشه های گل ظاهر شدن ماده ها شروع به تخم ریزی می کنند ماده ها به کمک تخم ریز شان در نسوج شاخه‌های جوان همان سال و دمبرگ و دمگل سوراخی تعبیه کرده و در هر سوراخ دو عدد تخم نزدیک به هم قرار می دهند.
تخم ها نسبت به سطح دمبرگ و دمگل بطور مورب قرار می گیرند و مادها دور تخم ها و مدخل سوراخ را به وسیله ترشحاتی که بعداً سیاه رنگ می‌شوند می‌پوشانند. ماده ها دم خوش میوه را برای تخمریزی ترجیح می دهند و به همین جهت این حشره کمتر روی درختان نر و درختان جوان دیده می شود. تخم ها سفید رنگ و براق و تعداد تخم یک ماده متغیر است و به طور متوسط به ۷۰ عدد می رسد. دوره تخمگذاری به طور متوسط ۱۵ روز به طول میکشد اگر بهار سرد و بارانی باشد تا ۲۵ روز هم ادامه پیدا می‌کند. معمولاً تخمها ۸_۱۰روز بعد تفریخ می شوند و در شرایط نامساعد دوره تفریخ طولانی تر می گردد در هر صورت خروج پوره مقارن با خاتمه گل و تشکیل میوه می باشد.
چون خروج پوره ها به تدریج و در یک دوره طولانی انجام می گیرد لذا در اوایل تیرماه که پوره‌ها بالغ می شوند هنوز پوره های سن ۲هم روی درخت دیده می شوند. دوره پورگی زنجره جمعا حدود ۳۰تا۴۰ روز طول میکشد و در شرایط قزوین پوره ها در اوایل تیر ماه بالغ می شوند. خسارت عمده را پوره های زنجره وارد می آورند و همین که زنجره ها بالغ شدند دیگر به تدریج از تغذیه افتاده و تا اواخر آبان ماه روی درختان به سر می برند در ماه آذر به تدریج به پناهگاه‌های زمستانه خود می روند.
برای مبارزه شیمیایی علیه زنجره پسته باید سمپاشی طوری انجام شود که زنجره ها موفق به تخم ریزی نشوند. برای این منظور سم پاشی را از موقع ظهور جوانه ها شروع کرده و باید به محض آغاز گل کردن درختان خاتمه داد. این زمان تقریباً۱۵ _ ۲۰ روز قبل از باز شدن جوانه های برگ و ظهور گلها است.
در صورتی که مبارزه علیه حشرات، قبل از گل صورت نگیرد باید صبر نمود تا پوره ها ظاهر شوند و سپس اقدام به سمپاشی کرد. در شرایط آب و هوای قزوین ظهور پوره‌ها از اوایل اردیبهشت ماه شروع شده و تا اواخر این ماه ادامه دارد. اگر در مورد سمپاشی نوبت اول موفق نشویم لازم است در اواسط اردیبهشت ماه سمپاشی علیه پوره ها انجام گیرد و برای مبارزه می توان از سموم فسفره و یا دیمتوآت ها استفاده نمود.
