بیماری انبونک یا خیارک آلو

(.Taphrina pruni (Fuck)Tul)

منشا و زادگاه قارچ عامل بیماری انبونک آلو دقیقاً روشن نیست و گرچه بعضی از گیاه شناسان چند سال زودتر بیماری انبونک آلو را مشاهده و شرح داده اند ولی قارچ عامل بیماری تا سال 1893 شناخته نشده است. بیماری انبونک آلو انتشار جهانی دارد و در ایران ابتدا توسط اسفندیاری در سال 1325 گزارش شده است. بیماری از مناطق اردبیل ، ارومیه،تهران و قزوین گزارش گردیده و احتمال دارد که در بعضی از مناطق دیگر نیز وجود داشته باشد.

خسارت بیماری انبونک آلو ممکن است که در بعضی از فصول شدید باشد و در ایالات شمالی آمریکا خسارت آن روی میوه 50 درصد یا بیشتر تعیین گردیده است.

علایم بیماری

بر اثر حمله بیماری علاوه بر اینکه میوه ها به شکل کیسه یا انبونک درمی آید و از حیز انتفاع می افتد، شاخه های جوان نیز هیپرتروفی شده و سرانجام می میرد. بیماری مزبور فقط به بعضی از ارقام آلو حمله می کند و خسارت آن در شرائط آب و هوائی خنک و بارانی شدید است و روی بعضی از درختان کلیه میوه ها از بین می رود.اولین نشانه های بیماری روی میوه به صورت نقاط سفید رنگ یا جوش هایی ظاهر می شود. این جوش ها سریعأ همزمان با رشد میوه توسعه می یابد و به زودی تمام میوه را فرا میگیرد. گوشت میوه اسفنجی شده ، هسته جوان میوه رشدش متوقف ،  قهوه ای رنگ، چروکیده و پوک می گردد. میوه به طور غیر عادی و سریع طویل شده و به زودی طول آن ده برابر یا بیشتر از اندازه میوه های سالم می شود.

میوه های مبتلا بد شکل کمی خمیده و خشک بوده و به هیچ وجه شباهتی به میوه های سالم ندارد، ابتدا به رنگ قرمز و بعداّ به رنگ خاکستری مخملی درمی آیند. گوشت اسفنجی داخل میوه خشک شده و فقط یک پوست خارجی آن را فرا می گیرد وبا توجه به همین مشخصات است که بیماری را انبونک آلو می نامند.شاخه و برگ ها نیز اغلب آلوده می شود.سرشاخه ها خیلی طویل شده و غالبا پیچیده و یا کج و معوج می گردد،برگ ها هم بدشکل و مانند پیچیدگی برگ هلو می پیچند ولی این پیچیدگی چندان آشکارنیست.

عامل بیماری

مشخصات میسلیوم قارچ عامل بیماری مانند میسلیوم عامل پیچیدگی برگ هلو است که قبلا شرح داده شد.آسک ها از یک لایه آسکوژنی زیر کوتیکولی به وجود می آیند.آسک ها استوانه ای،چماقی و اندازه آن 17-53×5-17 میکرون می باشد.آسکوسپورها گرد یا تخم مرغی و به اندازه 4-7×3-6 میکرون هستند.مشخصات کنیدی ها و رشد وژتاتیفی قارچ مانند آنچه است که درباره Taphrina deformans  شرح داده شده است (1956،Anderson ).

عامل انبونک آلو

چرخه بیماری

چرخه زندگی این قارچ تقریبا شبیه چرخه بیماری عامل پیچیدگی برگ هلو می باشد و هنوز مطالعات دقیقی درباره چرخه بیماری این قارچ به عمل نیامده است.احتمال می رود که آلودگی اولیه در بهار توسط کنیدی هایی صورت گیرد که در تمام دوره تابستان و زمستان روی شاخه ها و جوانه ها به سر می برند.آلودگی کمی بعداز باز شدن جوانه های گل شیوع می یابد و در این بیماری برخلاف پیچیدگی برگ هلو،آلودگی و خسارت بیشتر متوجه میوه ها است و در واقع هیپرتروفی روی میوه و شاخه ها صورت می گیرد و به همین جهت لایه هیمنیومی قارچ که مولد آسک است معمولا روی میوه و شاخه تشکیل می گردد.خروج آسکوسپورها از داخل آسک و جوانه زدن آن حالت مخملی خاکستری رنگی به سطح میوه می دهد.خبیری (1341) می نویسد که Taphrina pruni زمستان را زیر پوست درختان به سر برده،در بهار سال بعد هنگام پیدایش وارد تخمدان می شود و درون بر آن را از بین می برد.سلول های منطقه میان بر و برون بر در برابر فعالیت انگل تقسیم و تکثیر می یابند و از این رو میوه به کیسه متورم و دراز و توخالی تبدیل می شود.

مبارزه

برای مبارزه با بیماری انبونک آلو حتی المقدور بایستی میوه های آلوده به موقع جمع آوری و نابود شود و درختان آلو را باید در اواخر پاییز کمی قبل از متورم شدن جوانه ها با قارچ کش های مسی یا آلی سم پاشی نمود،سابق بر این در صورتیکه بیماری شدید بود از محلول بردو به نسبت یک درصد (اشکان ،1381) استفاده می شد.