مگس گلرنگ

 مگس گلرنگ

یکی از آفات مهم گلرنگ در ایران مگس گلرنگ است که مخصوصا در نواحی شمالی کشور و در شهرستان ساری و قائم شهر و همچنین در ورامین شیوع دارد. خسارت آفت مربوط به لارو آنست که ابتدا از قسمتهای نرم برگ می خورد و بعد به بذر حمله کرده و محتویات بذر را از بین می برد. گاهی قسمت عمده بذرها را نابود می نماید.

طول بدن:

طول بدن مگس ۴-۵ میلیمتر و عرض بدن با بالهای باز ۱۱-۱۰ میلیمتر است. رأس بالها دارای نقش و نگار تیره رنگ است. خرطوم کوتاه و یک مفصلی است.

بدن خاکستری و تا حدودی مایل به سبز، شکم قهوه ای تیره و مستور از موهای انبوه خاکستری است. تخمریز ماده سه مفصلی و مفصل انتهائی آن نیزه مانند است. لارو بدون پا و سر باریک دارد. در سر لارو قطعات دهان (قلابهای آرواره) از روی پوست نمایان است. تخم ها سفید و دوکی شکل است و در زیر برگچه های گل گذارده می شود.

تفاوت مگس نر و ماده:

افراد نر و ماده مگس به سهولت قابل تشخیص هستند، بدین ترتیب که مگس ماده دارای تخمریز بلند و مگس نر بدون تخمریز است. چشم ها به رنگ سبز متالیک و درشت می باشد. تخم مگس دوکی شکل و سفید شیری شفاف است. سر تخم طویل شده و فوق العاده باریک می شود. طول آن حدود یک میلیمتر است.

در منظره خارجی تخم یک شکاف افقی دیده می شود که در آن ترشحات شیره مانندی وجود دارد و پس از خشک شدن این ماده، شکاف مشخص می گردد. شکاف مزبور قهوه ای است. لارو مگس گلرنگ مانند لارو سایر مگسها بدون پا و در ناحیه سر باریک می گردد. بدن لارو از ۱۲ حلقه تشکیل شده و حلقه های وسط قطور است.

حلقه ها در قسمت شکمی فشرده تر و چین خورده و در قسمت پشتی صاف است. حلقه آخر بدن پهن بوده و دارای دو لکه قهوه ای رنگ در قسمت پشتی، رنگ لارو شیری و در حالت کامل ۵-۶ میلیمتر و قطر آن ۲ میلیمتر است. رنگ شفیره ابتدا زرد رنگ و بعدا قهوه ای متمایل به سیاه می گردد ( میرزائی، ۱۳۴۹).

مگس گلرنگ در ایران:

در تمام جاهایی که گلرنگ کشت میشود مگس گلرنگ منتشر می شود. این حشره در  استان مازندران، کرج، ورامین، اصفهان، شیراز، خوزستان، داراب، گرگان و مغان انتشار یافته است. حشرات ماده پس از جفتگیری تخم های خود را بطور دسته جمعی در داخل قوزه گلرنگ قرار می دهند.

لاروهای جوان پس از خروج از تخم وارد قوزه می شوند و شروع به تغذیه از دانه های گلرنگ می کنند. بدین ترتیب که ابتدا مگسهای ماده به وسیله تخمریز خود ۲-۳ برگچه اطراف قوزه را سوراخ نموده و سوراخهایی که به وسیله لاروهای جوان ایجاد می گردد ریز و بتدریج هر چه لارو پیش می رود سوراخ ها نیز بزرگتر می شود.

لاروها از قسمت کناری به قسمت مرکزی و پائین قوزه یعنی روی طبق قوزه حرکت می نمایند و در سر راه خود کانالی ایجاد نموده و دانه ها را سوراخ می کنند و از محتویات آنها تغذیه می نمایند.

دانه های گلرنگ:

اگر دانه های گلرنگ درشت باشند، لارو قسمتی از آن را می خورد و قسمی را نیز باقی می گذارد و وارد دانه دیگری می شود ولی اگر دانه ها کوچک و نارس باشند لارو تمام آن را مورد تغذیه قرار می دهد. طول حفره ایجاد شده توسط لارو در قوزه 1/5-1 سانتیمتر است در داخل هر حفره چندین لارو وجود دارد و دانه های مبتلا از بین می رود.

میزان و نحوه خسارت

اگر حمله آفت شدید باشد میزان خسارت به ۹۰ درصد می رسد. هم اکنون مگس گلرنگ یکی از عوامل محدودکننده این کشت در ایران می باشد (میرزائی، ۱۳۴۹).

مگس گلرنگ زمستان را به صورت لارو در داخل لانه ای که از رشته های باریک درون قوزه درست می کند بسر می برد. در شرایط آب وهوائی کرج حدود اواسط تیرماه حشرات  کامل نر و ماده مگس در مزرعه ظاهر می شوند و شروع به پرواز می‌نمایند.

در این تاریخ قوزه های گلرنگ و دانه های آن در حال تکیل هستند. مگسها در ساعات گرم روز در زیر برگچه های اطراف قوزه ها و لابلای برگها پنهان می شود و بی حرکت باقی می مانند. مگسهای نر و ماده ضمن پرواز جفتگیری کرده و مدت جفتگیری 1-1/5 دقیقه طول می کشد.

 آسیب توسط حشره هایی ایجاد می شود که از قسمت های گل از جمله تالاموس تغذیه می کنند. جوانه‌های آلوده شروع به پوسیدگی می‌کنند و مایعی بدبو از نوک قسمت‌های آلوده ترشح می‌شود و ظاهری خیس شده به جوانه‌ها می‌دهد. آفت باعث کاهش عملکرد دانه گلرنگ می شود.

محل تخمریزی:

این مگس ها پس ازجفتگیری تخمهای خود را به وسیله تخمریز نازک و بلند خود در قسمت پائین روی قوزه های تازه قرار می دهد. هر حشره چند بار و هر بار ۶-۲۲ عدد تخم می گذارد. تخمها در شرایط مساعد پس از ۲-۴ روز تفریخ می شود.

دوره لاروی:

دوره لاروی ۱۰-۱۵ روز به طول می انجامد. لاروهای مگس پس از تکمیل در داخل قوزه تبدیل به شفیره می شود.

دوره شفیرگی:

دوره شفیرگی ۸-۱۲ روز است. این مگس در شرائط کرج و قزوین و ورامین ۲-۳ نسل در سال دارد ولی تعداد نسل آن در گرگان و نواحی شمال کشور معلوم نیست (میرزائی، ۱۳۴۹).

مبارزه:

بهترین راه مبارزه با مگس گلرنگ کشت ارقام مقاوم می باشد. طبق تحقیقات در ورامین ارقام دیر کاشت نسبت به ارقام زود کاشت آلودگی بیشتری در برابر مگس نشان می دهند. بنابراین اگر گلرنگ را در اوائل بهمن ماه بکاریم که اوائل اردیبهشت ماه به قوزه برود چون با دوره فعالیت مگس تطبيق ندارد محصول از خطر آفت نسبتا مصون باقی خواهد ماند.

همچنین ارقام خاردار نسبت به ارقام بی خار مصونیت بیشتر دارند و واریته های صمغ دار چون مزاحمتی برای فعالیت لاروها فراهم می سازد مقاوم ترند.

 نکته مهم در کنترل مگس گلرنگ این است که جوانه های آلوده را زودتر از بین ببرید.