شپشه دندانه دار

Oryzaephilus surinamensis L

Syn. Silvanus surinamensis Auct

Cucujidae, Col

Eng. Marchan grain beetle

شپشه یا سوسک دندانه دار از لحاظ اقتصادی یکی از مهمترین آفات انباری به شمار می آید و احتمالا از دیرزمان در

ایران انتشار داشته است. حشره کامل سوسک کوچکی به طول 2/5 تا 3/5 میلیمتر است و با بدن کشیده که به

رنگهای مختلف از قرمز روشن تا قهوه ای تیره به چشم می ایند.

مشخصات:

سطح بدن از کرکهای قهوه ای رنگ پوشیده شده است. سر به شکل ذوزنقه و در جلو باریک است. چشمها سیاه

رنگ، کوچک و گیجگاه پهن می باشد. شاخکها ۱۱بندی و از تیپ چماقی (Claviforme) است که سه بند انتهائی

آن پهن شده است.

پیش گرده بیضی شکل و در دو طرف مجهز به ۶ دندانه نوک تیز می باشد. دندانه های اولی درشت تر از بقیه

هستند. سطح پشتی پیش گرده مانند سر از نقاط برجسته پوشیده شده است و روی آن سه خط طولی برآمده

وجود دارد که یکی میانی و دو تا جانبی است. بالپوشها کشیده، در ابتدا دو طرف آن موازی و در انتها گرد شده اند.

سطح بالپوشها از شیارهای موازی مشخص آراسته شده است. ران پای عقبی در نرها دارای یک خار درشت نوک

تیز است که ماده ها فاقد آن می باشند. تخم این حشره استوانه ای سفید رنگ و براق است.

لارو:

لارو این حشره دراز و کشیده است. هنگام خروج از تخم سفید رنگ ولی بتدریج به رنگ قرمز مایل به زرد در می

آید. در پشت هریک از حلقه های بدن دو لکه تیره متقارن وجود دارد. تمام بدن پوشیده از موهای کوتاه و بلند است.

قفس سینه حامل سه جفت پا می باشد، پیش قفس سینه مستطیلی است که ضلع بزرگ آن در جهت عرض بدن

قرار گرفته است و اولین حلقه شکم از دیگر حلقه های بدن کوچکتر می باشد. طول شفیره در حدود ۳ میلیمتر

است، رنگ آن سفید و چشمها تیره می باشد. کناره های جانبی قفس سینه و شکم حامل ۶ دندانه مشخص

است و حلقه انتهائی شکم مجهز به یک جفت پیوست انتهائي (Urogomphie) می باشد.

این حشره به معنی واقعی کلمه همه جائی (Cosmopolite) است که بطور دائم در انبارها، سیلوها، مغازه ها و

منازل روی محصولات انباری مختلف دیده می شود. حشره کامل بسیار فعال است، با وجود داشتن بالهای زیری،

جز در مواقع استثنائی پرواز نمی کند.

تغذیه از فراورده های گیاهی:

شپشه دندانه دار به تمام فرآورده های گیاهی مانند گندم، برنج، ذرت، جو، آرد، سبوس، ماکارونی، نان، بیسکویت،

میوه های خشک، دانه های روغنی، گیاهان داروئی خشک و کلکسیونهای تاریخ طبیعی و غیره حمله می کند و

زیانهای سنگینی به وجود می آورد. با وجود آنکه شپشه دندانه دار از فرآورده های گیاهی تغذیه می کند معهذا

اغلب به خوردن مواد گوشتی (Carnivore) تمایل زیاد نشان می دهد، در اینصورت به الارو حشرات مختلف انباری

مانند شپشه های آرد (Carpophilus, Gnathocerus, (Triboliumو غیره حمله کرده و از آنها تغذیه می کند.

شکارچی:

در واقع این حشره یک شکارچی (Predateur) بسیار فعال و پولیفاژ است که به لارو پروانه ها و دیگر حشرات انباری

حمله می کند. ما در آزمایشگاه، هنگام پرورش شب پره هندی و پروانه آرد بارها باین موضوع برخورد کرده ایم. اگر

این حشره بتواند به محیط پرورش حشرات نامبرده نفوذ کند، در اندک مدتی همه آنها را از بین می برد. حشره

کامل علاوه بر رژیم گوشتخواری، از مواد گیاهی نیز تغذیه می کند ولی از این راه خسارت قابل توجهی وارد نمی

کند.

خسارت:

لاروها برعکس حشره کامل برای تغذیه بسیار حریص هستند، البته لاروهای جوان که تازه از تخم درآمده اند کند

بوده و حرکت چندانی ندارند ولی بتدریج فعال ترمی شوند  و بر تحرک خود می افزایند. این آفت نه تنها ضمن تغذیه

باعث ایجاد خسارت می شود بلکه محیط را نیز با مدفوع خود آلودهمی کند و از مرغوبیت آن به شدت می کاهد.

این آفت به میوه های خشک مانند انجیر، کشمش، توت، خرما، مغز بادام، پسته، گردو، فندق و غیره زیانهای

سنگینی وارد می کند. اگر شرایط زندگی در خانه ای برای این آفت مساعد باشد آنچنان تکثیر پیدا می کند که

آسایش ساکنان را حتی در رختخواب برهم می زند. شپشه دندانه دار از ریشه گیاهان داروئی خشک، دانه های

روغنی نیز تغذیه می کند.

حشره کامل:

حشره کامل قادر است مدت طولانی زندگی کند، محققان نامبرده توانسته اند حشره نر را مدت سه سال و سه

ماه و حشرات ماده را ۶ تا ۱۰ ماه زنده نگهدارند. تعداد تخمهای گذاشته شده بوسیلة یک حشره ماده، بسیار

متفاوت است و از ۴۵ تا ۲۸۵ عدد تغییر می کند. تخمها بطور انفرادی و یا در دسته های کوچک، در میان مواد

غذائی گذاشته می شود.

در گرمای ۲۷-۳۰ درجه سانتیگراد تخمها ۴ تا ۵ روز دیگر باز می شوند. طول دوره لاروی نیز برحسب گرمای محیط

متغیر است کوتاه ترین مدت در حدود ۱۲ روز است، در صورتیکه در زمستان حداقل سه ماه طول می کشد تا الارو

به رشد نهائی خود برسد. در شرایط نامساعد، لارو ۳ تا ۴ بار پوست عوض می کند.

لاروهای سن آخر:

لاروهای سن آخر برای تبدیل به شفیره، محفظه کوچکی به نام سلول شفیرگی به وجود می آورند، این سلول از

مجموع باقیمانده مواد غذائی و آب دهان حشره تشکیل می شود. دوره شفیرگی برحسب شرایط اکولژیک محیط

یک تا ۴ هفته به طول می انجامد و در پایان آن حشره کامل ظاهر می شود. دورة زندگی آن از تخم تا حشره کامل،

در شرایط مساعد، ۲۸ روز و در شرایط نامساعد سه ماه طول می کشد. کوتاه ترین دوره زندگی این حشره در

شرایط ثابت آزمایشگاهی ۲۲ روز است.

تعداد نسل:

این حشره در سال می تواند ۳ تا ۴ نسل ایجاد کند، ولی در مناطق گرمسیری و در انبارهای گرم بدون توقف

بزندگی خود ادامه می دهد، در اینصورت تعداد نسل سالیانه آن به ۶ تا ۸ نسل نیز می رسد. شپشه دندانه دار

می تواند در مقابل تغییرات شدید گرما و سرما، در تمام مراحل زندگی، بغیر از دوره رویانی، مقاومت نشان دهد.

طبق نظر Cotton,Back حشره کامل و لارو قادرند در سرمای صفر درجه سانتیگراد، مدت سه هفته زندگی کنند.

سرمای ۶ تا ۸ درجه برای از بین بردن این حشره در تمام مراحل زندگی کافی خواهد بود (باقری زنوز، ۱۳۶۴).

برای مشاوره رایگان با کارشناسان مجموعه به واتساپ مراجعه فرمایید.

محقق و گرداورنده:مهندس عبدالرضا حسنی