سر شاخه خوار هلو
Anarsia lineatella Zeller
.Gelechiidae, Lep
Eng.peach twig borer,Ger.Pfirsichmotte
سر شاخه خوار هلو یکی از آفات جهانگیر درختان میوه محسوب می شود. این شب پره احتمالاً از سال های دور در ایران وجود داشته و فرح ب ساختمان میوه در این موقع سلولوزی است ساختمان میوه در این موقع و خش در سال ۱۳۴۰، خسارت آن را در ناحیه کرج روی درختان هلو، بادام، زردآلو، آلو، سیب و خرمالو شدید ذکر نموده است. طرز خسارت این آفت بدین ترتیب بوده که لارو داخل سر شاخه ها، جوانه ها و میوه ها می شود و مخصوصاً بر اثر حمله آن سرشاخه ها خشک می گردد و صمغی از آنها خارج می گردد. این آفت به احتمال قوی در کلیه مناطق کشور که درختان میوه هسته دار کاشته می‌شود ،انتشار دارد.
حشره کامل سرشاخه خوار هلو
حشره کامل این آفت، شب پره ای است که عرض آن با بالهای باز۱۴_۱۶ میلی متر و طول آن تقریبا ۸ میلیمتر است. بالهای جلویی این حشره خاکستری و روی آن نقوش نامنظم تیره و روشن و نوارهایی وجود دارد. در حاشیه بیرونی این بالها ریشکهای بلندی دیده می شود. در این حالت استراحت بالهای حشره به صورت شیروانی قرار گرفته و شاخکها متوجه عقب بدن می گردد. تخم بیضوی و طول ان 0/4و عرضش0/2 میلیمتر است. تخم ها در ابتدا سفید ، سپس زرد و بالاخره قبل از تفریخ به رنگ نارنجی در می آید .لارو جوان بعد از خروج از تخم زرد متمایل به قهوه ای بوده0/5 میلی متر طول دارد و بدن آن از مو پوشیده شده است .طول لارو کامل ۱۰ میلی متر بوده و رنگ آن قهوه‌ای متمایل به قرمز است .طول شفیره ۶ میلیمتر، به رنگ قهوه‌ای و در ته بدن دارای یک دست مو می باشد و به وسیله همین دسته مو است که خود را به پیله ابریشمی می چسباند.
طبق بررسی‌هایی که سبزواری در دماوند روی درختان قیسی انجام داده ،این آفت در این منطقه دارای دو نسل در سال می‌باشد و زمستان را نیز به صورت لارو سن ۲ در داخل جوانه های درختان می گذراند .لاروهای مزبور در اواخر زمستان و یا اوایل بهار از محل زمستانی خارج شده و فعالیت خود را آغاز می کنند و این زمان تقریباً مصادف با تورم جوانه های درختان قیسی در دماوند می باشد. لاروها پس از خروج از محل های زمستانی وارد غنچه ها که در آن هنگام به خوبی رشد کرده‌اند شده و با ایجاد خسارت می پردازند. لاروها غالباً در اوایل ورود به غنچه، فضولات خود را در دهانه سوراخ مزبور دفع می نمایند و بدین ترتیب تشخیص آنها روی قیسی از لاروهای جوان ،بدون شکافتن غنچه و از روی طرز خسارت به سهولت امکان پذیر است.
هر یک از لارو های مزبور طی این دوره از فعالیت خود ۴_۶ عدد غنچه و گل را با تغذیه از قسمتهای زایشی آنها تخریب می نمایند. در خاتمه ریزش گلبرگها، حمله لاروهای آفت به سرشاخه های جوان شروع می گردد . در این هنگام سرشاخه‌های نورسته 1_1/5 سانتی متر طول دارند .لارو آفت سرشاخه های مذکور را که سلولزی و کاملا نرم و لطیف می باشند معمولاً از نزدیکی محل اتصال آخرین دمبرگ سوراخ کرده و به درون آن نفوذ می نماید. تغذیه لارو در داخل سرشاخه از بالا به سمت پایین ادامه می یابد و هنگامی که به قسمت های سخت و خشبی برسد، آن را ترک کرده و سرشاخه دیگری را در همان نزدیکی مورد حمله قرار می دهد و به این ترتیب هر یک عدد لارو در طول این مرحله از فعالیت خود به طور متوسط ۴ عدد سرشاخه جوان را از بین میبرد. سرشاخه‌های خسارت‌دیده پژمرده شده راس آنها به سمت پایین خم گشته و خشک می گردد. خسارت آفت به سرشاخه ها در منطقه دماوند تا اوایل خرداد ماه ادامه می یابد.
لاروها در این هنگام در طول مدت چند روز یکبار سرشاخه ها را رها کرده و میوه های نارس را مورد حمله قرار می‌دهند. میوه های قیسی در این زمان به اندازه تقریبی یک پسته و یا کمی بزرگتر می باشند. ساختمان میوه در این موقع سلولزی است. مغز آن آبکی و هنوز هسته نه بسته است. فاصله زمانی حمله لاروهای پیشتاز تا آخرین آنها به میوه‌ها حدود یک هفته تا ۱۰ روز می باشد. سوراخ ورودی داروهای مذبور اکثراً در محل اتصال دم به میوه قرار دارد. به همین لحاظ و همچنین به علت فعالیت لاروها در داخل میوه و بروز اختلال در رشد آن تقریباً کلیه میوه های آلوده، در این فصل ریزش می کنند. جمع آوری این میوه ها از زیر درختان و از بین بردن آنها در امر کاهش جمعیت آفت در نسل بعد بی اندازه مفید خواهد بود. میوه های آلوده بیش از چند روز روی درخت باقی نمی مانند و اکثراً در حالی که لارو از قسمتهای سه گانه آنها گذشته و در حال تغذیه از دانه می باشد، ریزش می نمایند.
داروهای مذبور در این هنگام به رشد نهایی خود نزدیک شده و بیش از چند روز در داخل میوه های ریخته شده باقی نمی مانند . بدیهی است که این موضوع در امر جمع آوری میوه های مزبور و انهدام آنها بایستی مورد توجه قرار گیرد. لاروها پس از رشد کامل از میوه خارج شده در شکاف کلوخه های سطح خاک، برگهای پوسیده و لابلای علف های هرز زیر درختان پس از انتخاب محل مناسب به وسیله تارهای ابریشمی که می توانند دور خود را محاصره کرده(پیله فوق العاده ظریف وناقص است) و در آنجا تبدیل به شفیره می گردند. ظهور حشرات کامل نسل زمستانی از اواخر خرداد ماه شروع می گردد. در طول دهه اول تیرماه به حد اعلای فراوانی خود می‌رسند و از آن پس جمعیت آنها به مرور کاهش می یابد. به‌طوری که اواخر تیرماه مصادف با خاتمه دوره پرواز حشرات کامل می باشد. پروانه ها در طول روز معمولاً در پناه شکاف‌ها و روی پوست تنه و شاخه های قطور درختان تا ارتفاع1/5 متر و گاهی روی علفهای هرز در سایه درختان به حال استراحت به سر می برند و تنها در صورت نزدیک شدن به آنها و احساس خطر پرواز می نمایند. پرواز آنها در چنین وضعی کاملاً سریع و کوتاه است بلافاصله خود را در جای دیگر مخفی می‌نمایند.
خسارت سرشاخه‌خوار به میوه
پروازهای آفت قبل از طلوع و بعد از غروب آفتاب فعالیت داشته و جفتگیری حشرات کامل در سپیده صبح صورت گرفته و مدت چند ساعت به طول می انجامد. در این حالت دو پروانه از عقب نزدیک شده و بالهای پروانه ماده انتهای بالهای پروانه نر را می پوشاند. تعداد افراد نر و ماده در طبیعت تقریباً یکسان است. تعداد تخمهای پروانه های ماده حدود ۶۰ عدد می باشد که به صورت تک تک و به ندرت در دسته های چندتایی گذارده میشوند. محل تخم ریزی بسته به فصل و وضع درختان تغییر می کند. و ممکن است روی میوه یا سرشاخه های در حال رشد گذارده شود. پروانه های این نسل و تقریباً کلیه تخمهای خود را بر روی میوه ها و به ندرت روی قسمت های انتهایی سرشاخه های جوان سلولزی می گذارند.بدیهی است، خسارت لاروهای حاصله نیز در اصل متوجه میوه ها می باشد.
لارو سرشاخه خوار هلو
پروانه های مزبور معمولاً تخم خود را در نزدیکی دم میوه می گذارند. دوره رشد جنینی تخم۱۰_۱۵روز به طول می انجامد. لارو ها از اواسط تیرماه ظاهر می گردند. سوراخ ورودی آنها بیشتر در محل اتصال دم میوه و یا در جوار آن است. میوه های آلوده معمولاً زودتر از میوه‌های سالم رسیده و کم و بیش قبل از موقع و همزمان با رشد نهایی لاروها ریزش می‌نمایند. لاروهای نسل تابستانه در طول نیمه اول مرداد ماه به رشد نهایی خود رسیده و دوره شفیرگی آنها۱۰_۱۲روز به طول می انجامد و حشرات کامل آن ها در اواخر مردادماه ظاهر می گردند. پروانه های نسل تابستانی پس از جفت گیری، تخم های خود را بر روی سرشاخه ها و به‌ندرت روی برگ و دمبرگ می‌گذارند. لاروهای حاصله پس از یک دوره کوتاه سرگردانی و یک نوبت تغییر جلد به صورت لارو سن ۲ به درون جوانه ها نفوذ کرده و پس از تغذیه از قسمتهای داخلی آن با تنیدن تار های ظریف و سفید رنگی آستری ابریشمی در داخل جوانه تهیه کرده و در همان جا دوره خواب زمستانی خود را شروع و تا بهار سال آتی به همان وضع باقی می مانند.
.jpg)
در رابطه با دشمنان طبیعی شب پره سرشاخه خوار هلو، سبزواری یک گونه زنبور پارازیت به نامParalitomastix variicornis Neesاز خانواده کهEncyrtidae احتمالاً پارازیت لاروها بوده جمع‌آوری شده است.ضمناً زنبورApantelex xanthostigmus ssp.anarsiae نیز پارازیت مهم لاروهای این آفت است. برای مبارزه شیمیایی نیز بهترین موقع سمپاشی در نسل دوم و اواسط تیر ماه است، که در این موقع میوه های قیسی تازه شروع به تغییر رنگ نموده اند. برای سمپاشی از سموم فسفره مانند گوزاتیون۲۰% به نسبت دو در هزار میتوان استفاده نمود.
