زنبور مغز خوار طلایی پسته

Megastigmus pistaciae Walker

Syn. Trogocarpus ballestrerii  Rondani

.Torymidae,Hom

علاوه بر زنبور مغز خوارEurytoma  plotnikovi که شرح آن قبلاً گذشت دونوع زنبور مغزخوار دیگر نیزبه اسامیMegastigmus  pistaciae وCrytoptyx  Pistaciae در ایران وجود دارد که مخصوصاً گونهM. Pistaciae از اهمیت بیشتری برخوردار می باشد و در اینجا به شرح این گونه پرداخته می شود. این زنبور به انواع پستهP.mutica, pistacia vera و همچنین فندق حمله می‌نماید و لارو آن از مغز میوه تغذیه می‌کند. این زنبور مغز خوار درمناطق قزوین، دامغان، کرمان، اردکان، خراسان، اصفهان، ساوه ،ورامین، فسا، سردرود، تبریز، ورامین و ساوه انتشار دارد.

زنبور طلایی مغزخوار پسته

چون حشره نر در بین جمعیت این آفت بسیار کمیاب است لذا ذیلاً مشخصات حشره ماده ذکر می گردد: بدن ماده ها متغیر و از۳_۵/۵ میلیمتر میباشد. رنگ عمومی بدن حشره بالغ زرد روشن طلایی با جلای فلزی است. تخم ریز سیاه و چشمهای مرکب نارنجی مایل به قرمز می باشد، به علاوه چند لکه کوچک سیاه در محل اتصال بال ها به بدن و همچنین لکه های بزرگ غیر واضحی به رنگ دودی روی حلقه های بطن دیده می شود. طول سر کمتر از عرض آن است، چشمها کوچک و مدور گونه ها برجسته، شاخکها طویل و فیلی فرم می باشد و در وسط پیشانی خیلی نزدیک به یکدیگر قرار گرفته اند.

شاخک ها باما سو از چهارده مفصل تشکیل یافته اند. مفصل اول خیلی بزرگ و قاعده آن فشرده شده و روی سطح داخلی در قسمت فوقانی دارای یک ردیف موهای طویل است. ماسو از چهار مفصل کاملاً متصل به هم تشکیل یافته است. اما به طور وضوح به وسیله درزهای نازک مشخصی از هم جدا می باشند و آخرین مفصل ماسو خیلی کوچک می باشد. قطعات دهان شامل دو دندانه است و پالپ ماکسیلار از ۴ مفصل تشکیل یافته که اولین مفصل آن خیلی کوتاه و از لحاظ طول و عرض تقریباً مساوی می باشد.

سه مفصل آخری تقریباً مساوی و طول هر یک دو الی سه  برابر عرضشان است، در وسط مفصل آخری و طرف داخل برامدگی مشاهده می شود. پالت لابیال از سه مفصل تشکیل یافته و شبیه زنبورEurytoma می باشد و فقط مفصل اول آن استوانه ای شکل است. سینه به رنگ زرد یکنواخت قدری برآمده و کشیده است، سینه اول و دوم تقریباً از لحاظ طول مساوی هستند. بال ها دارای رگ های خیلی ساده هستند.رگ رادیال بال جلو خیلی پهن شده و به شکل بیضی می باشد و رگpostmarginale تقریباً مساوی رگ مارژینال است. پاها خیلی طویل و باریک و ران ها متورم نمی باشند.

ساق پا دارای ردیف ای از موهای خیلی طویل تیره رنگ می باشد و حلقه واسطه نسبتاً طویل و باریک است.آلت تخمریز خمیده و اندازه آن کوتاهتر از طول شکم و به رنگ تیره می باشد.لاروهای کامل در آخرین مراحل زندگی در حدود۶میلیمتر طول دارند.لاروها فاقد پا و به رنگ سفید کدر می باشند.بدن لارو ها کمی قوسی شکل،سرو بدن از ۱۴ مفصل تشکیل یافته و ماندیبول لاروها مانند سایر لاروهایChalcidoideaگیاهخوار بزرگ وهر یک ۴تا۶دندانه دارند.

این زنبور مغز خوار پسته نیز زمستان را به صورت لارو کامل در داخل مغز پسته می گذارند.لارو ها در موقع گل کردن درختان پسته تبدیل به شفیره می شوند.طول مدت شفیرگی تقریباً۱۵روز است.ظهور حشرات بالغ از نیمه دوم فروردین ماه تا اواسط اردیبهشت ماه طول می کشد.حشرات بالغ برای خروج از میوه سوراخی روی هر سه پوست میوه ایجاد می کند.طرز تخمگذاری آن شبیه به زنبور Eurytomaاست ولی گاهی در یک میوه دو عدد تخم هم می گذارد.

طرز تغذیه لارو این حشره با Eurytomaکاملاً تفاوت دارد.لاروها در تمام مدت زندگی در مغز سکونت کرده واز مغز میوه بدون اینکه آندوکارپ را بریده و یا پاره کنند تغذیه می نمایند .زندگی لاروی ۳۵_۴۰روز طول می کشد و لارو در همانجا بشفیره تبدیل می گردد.تقریباً۱۰روز بعدحشره بالغ از سوراخ مدوری که روی پوست میوه ایجاد می نماید خارج می گردد.

سوراخهای خروجی حشرات این نسل با سوراخ خروجی حشراتی که در اول بهار خارج می گردند و همچنین باسوراخ خروجی Eurytomaکاملاً متفاوت است زیرا بتدریج سوراخ خروجی این حشرات در روی پریکارپ Pericarpeرشد کرده وبه سوراخ منظره یک دهانه آتش فشانی کوچکی می دهد که قطر آن در حدود 1/5 میلیمتر است.

اولین حشرات بالغ نسل تابستانی در قزوین تقریباًدر حدود خرداد ظاهر می شوند و تقریبا مدت نشو ونمای نسل بهاره در حدود ۵۵تا۶۵روز طول می کشد و ماده های این نسل ۳ الی ۵ روز بعد از خروج و قبل از سفت شدن کامل مزو کارپ شروع به تخمریزی می کنند و ماده هایی که دیر تر بالغ شوند یعنی خروج آنها مصادف با زمانی باشد که پوست مزوکارپ سخت شده است قادر به تخمریزی نخواهند بود .لاروهای نسل بعد مانند نسل اول در داخل اندوکارپ نشوونما کرده و از مغز پسته شروع به تغذیه می نمایند و تا بهار سال آتی به همان صورت لاروی می گذارانند .این حشره در سال دو نسل دارد

در مورد مبارزه با این مغز خوار نیز بهترین طریقه جمع‌آوری و سوزاندن میوه های ریخته و آنهایی که روی درخت باقیمانده و آلوده هستند می باشد. به نظر می‌رسند بیل زدن و شخم عمیق سطح زیر باغ و زیر خاک کردن میوه های آلوده در تقلیل انبوهی این آفت اثر قابل توجه داشته باشد. مبارزه شیمیایی علیه این آفت در صورتی که از نظر اقتصادی قابل توجیه باشد، باید به محض تشکیل میوه ها با مشاهده اولین حشرات کامل باشد.

به کمک قرار دادن میوه های آلوده در جعبه های توری دار و در محوطه باغ می توان موقع ظهور، اولین حشرات کامل را مشخص نمود. سمومی که برای این منظور به کار می روند باید از نوع نفوذی باشد تا هم حشرات کامل را ازبین ببرد و هم لاروها را پس از خروج تخم و قبل از استقرار در مغز پسته مسموم نماید. به کار بردن سوپر اسید۴۰درصد به نسبت یک در هزار یا اکامت تا حدودی از خسارت این آفت می کاهد.