کرم مغز خوار پسته

Recurvaria pistaciicola Danilevsky

.Syn.Schneiderena  pistaciicola Dan

.Gelechiidae,Lep

کرم مغز خوار پسته که به اسامی پروانه میوه خوار پسته یا داغوی پسته نیز گفته می شود ابتدا در سال ۱۳۳۷ توسط دواچی گزارش شده است. این آفت فقط روی انواع پسته می تواند خسارت بزند و لارو آن در داخل میوه پسته فعالیت داشته و از مغز آن تغذیه می کند. خسارت این آفت تا سال ۱۳۳۷ در ایران زیاد نبوده ولی بر اثر سم پاشی درختان پسته علیه زنجره توسط حشره کش د. د. ت و از بین رفتن پارازیت ها اکنون به صورت یک آفت مهم درآمده است. پروانه مغز خوار پسته در رفسنجان ،کرمان ،قزوین ،سمنان ،اصفهان و خراسان روی درختpistacia  vera و در شیراز ، ارومیه و جبال بارز کرمان رویP  .muticaانتشار دارد.

                                                   (نحوه خسارت لارو پروانه میوه خوار پسته در اوایل بهار)

این پروانه با بالهای باز9/5_11میلیمتر عرض دارد. پروانه مزبور در موقع نشستن بالهای خود را روی هم و به موازات بدن قرار می دهد، به طوری که در وقت نشستن بالهای عقبی دیده نشده و بدن را می پوشاند. بالهای جلویی خاکستری مایل به قهوه‌ای که دارای نقاط سیاه رنگ می باشد و این نقاط در روی بالهای جلو، نوارهای عرضی و شکسته که با جهت طول بال زاویه ای دارند تشکیل می دهد.تعداد نوار ها در حدود۱۲_۱۵ عدد است در قاعده بال جلوی یک لکه سیاه و در وسط بال که به لبه رگmedialeمی رسد، یک لکه سیاه وجود دارد و یک لکه خیلی بزرگ نیز که مشخص نیست در انتهای بال و دو لکه روی لبهCostaleدیده می شود. موهای حاشیه بالهای جلو خاکستری و دارای دو خط پهن منقطع می باشد.بالهای عقبی خاکستری روشن و اطراف آنها ریشک های بلندی وجود دارد که طول این ریشک ها بیشتر از عرض بالها می باشد.سر وسینه پروانه خاکستری با لکه های تیره،پالپ ها خاکستری رنگ و روی دومین و سومین مفصل آن حلقه های سیاه رنگ وجود دارد. سینه اول مثلثی شکل برجسته و به رنگ قهوه‌ای دیده می‌شود و از موهای قهوه ای رنگ پوشیده شده است. آلت تناسلی ماده تحویل می باشد. شاخکها نخوش، نازک و بلند می باشد. تخم ها سفید رنگ و قطر آنها به0/5_0/8میلیمتر می رسد.طول لارو کامل ۷_۱۲میلیمتر و رنگ عمومی بدن آن زرد و روی حلقه های بدن را نوار عرضی قرمز رنگی پوشانده است. در بعضی افراد این نوار سبز رنگ می باشد. سر لارو قهوه ای و اطراف چشمان سیاه رنگ میباشد.ماندیبول ۵ دندانه ای که دندانه چهارم و پنجم آن به شکل برامدگی کوچکی دیده می شود.کروشه های پاهای شکم ۱۲تا۱۳ عدد وتا۱۸ عدد نیز دیده شده است.این کروشه ها به صورت دایره ای ودر یک ردیف قرار گرفته اند و روی پاهای مقعدی تعداد کروشه ها ۱۲تا۱۳ عدد وروی نیم دایره ای قرار گرفته اند.شفیره ماده قهوه ای رنگ و۵تا۸ میلیمتر طول دارد.بدن شفیره فاقد کرک و مو بوده وانتهای بدن مدور و دارای موهای نازک خمیده است.

                                                                             (علایم تغذیه لارو پروانه میوه خوار پسته)

این آفت زمستان را به صورت لارو کامل در زیر پوستکهای تنه درختان به سر می برد. این لاروها در بهار تبدیل به شفیره می‌شوند و مصادف با شروع تشکیل میوه های پسته حشرات کامل ظاهر می شوند. طبق مشاهدات دواچی اولین حشرات کامل در شرایط قزوین اواخر فروردین ماه دیده شده است. این حشرات پس از مختصر تغذیه از مایعات روی برگ تخم ریزی می کنند. حشرات کامل به ندرت روی دمبرگ یا دم خوشه می‌گذارند. تخم ریزی تدریجی است و ممکن است تا ۱۵ روز طول بکشد. لاروها پس از خروج از تخم به سمت میوه ها حرکت می کنند. و هر یک داخل یک میوه کوچک پسته می شوند. لاروها در نسل اول تماماً از مغز پسته تغذیه می‌کنند و میوه‌های آفت زده ابتدا قهوه‌ای رنگ می‌شوند و سپس خشک شده و می ریزند. هریک از لارو ها طی دوران تغذیه ۱۰ تا ۱۲ میوه پسته را ازبین میبرند، در میوه های کوچک که مورد حمله لارو سن اول قرار می گیرند از خارج سوراخ ورودی لارو مشخص نیست ولی سوراخ ورود و خروج لاروهای سنین بالاتر به خوبی روی پسته دیده می شود. لاروهای سن اول عمدتاً از محل دم میوه وارد می‌شوند ولی در سنین بعدی از قسمتهای دیگری نیز به میوه نفوذ می کنند. کرم مغز خوار پسته پنج سن لاروی دارد و دوران تغذیه لاروها روی میوه حدود ۳۵ روز است. پس از پایان این دوره لاروها متوجه تنه درختان می شوند و در ارتفاع1تا1/5متری تنه در زیر پوستک های فشرده تنه درخت محفظه ای ایجاد کرده و تبدیل به شفیره می شوند.

دواچی برای این آفت یک نسل در سال ذکر می کند. تقی‌زاده و صفوی در مورد این آفت نظرات دواچی را تایید می کنند. اما مطالعات صامت نشان دهنده این واقعیت است که کرم مغز خوار پسته در شرایط ایران دو نسل کاملاً مشخص دارد. بنابر تحقیقات نامبرده کرم های نسل دوم که در اواسط تابستان ظاهر می شوند و بیشتر به پوست خارجی پسته حمله می کنند و باعث سیاه شدن پوست خارجی و بد رنگ شدن پوست سخت پسته میگردد. این وضعیت به دلیل بد رنگ شدن شکل ظاهری پسته، از ارزش بازاری آنها می‌کاهد. البته در مورد پسته اوحدی و واریته های مشابه که مزوکارپ و پریکارپ یا مزوکارپ قبل از برداشت شکاف میخورد، به لاروهای این آفت این فرصت را می دهد که در نسل دوم نیز به مغز پسته خسارت وارد کنند. نظریات صامت در مورد چند نسلی بودن کرم مغز خوار پسته با نظریات(Gerasimov) در روسیه و محققین کشورهای خاورمیانه و شمال آفریقا مطابقت دارد.

      (تغذیه لارو پروانه میوه خوار از مغز پسته)             (خسارت لارو پروانه میوه خوار پسته در اوایل بهار)

در رابطه با دشمنان طبیعی پروانه مغز خوار پسته تاکنون در ایران دو نوع زنبور پارازیت موسوم بهCopidosoma   sp. از خانوادهEncyrtidaeودیگریEuchalcidia   nigripesاز خانوادهChalcididaeتشخیص داده شده است.برای مبارزه شیمیایی علیه این آفت توصیه شده است که در اوایل بهار بعد از تشکیل میوه ها در درختان پسته سمپاشی گردد و برای این منظور می‌توان از گوزاتیون۲۰%به نسبت دو در هزار استفاده نمود.