سپر دار بنفش زیتون

Parlatoria  oleae Colvee

.Syns.  Syngenaspis  oleae  Lonardi ,Parlatoria  colianthina Berl. et  Leon

.Parlatoria  affinis  Newst.,Parlatoria  dudeica  Bod

Parlatoria  proteus  Curtis, Diaspis  oleae  Ferris

.Euparlatoria  colianthina  Berl.et  Leon

.Diaspididae,  Hom

سپردار بنفش زیتون اولین بار در سال ۱۸۸۰ میلادی توسط کولوه در اسپانیا جمع‌آوری و به نامDiaspis  oleae نامگذاری شده است. این سپردار در ایران ابتدا در سال ۱۳۲۴ توسط کوثری از روی زیتون در رودبار از روی گل سرخ، زبان گنجشک و میوه سیب در تهران گزارش شده است. این سپردار یکی از آفات مهم درختان زیتون و خرمالو بوده ولی به اکثر درختان میوه ازقبیل سیب،گلابی،هلو،شلیل،گوجه،آلو،گیلاس،پسته،انجیر،بادام،ازگیل،انار،خرمالووحشی،مرکبات،زالزالک وحشی،توت، زرشک و همچنین بعضی از درختان و درختچه های زینتی از قبیل زبان گنجشک ،نارون، تبریزی، اقاقیا ،برگ بو، گل سرخ ،یاس بنفش، موچسب، شیرخشت، کاملیا، ختمی ،خرزهره و کلماتیس نیز حمله می نماید و در دنیا متجاوز از ۲۰۰ گونه گیاه میزبان دارد.

سپردار بنفش زیتون

سپردار بنفش زیتون روی برگ،شاخه، تنه و میوه زندگی می کند و در محلی که خرطوم خود را در بافت گیاه فرو می نماید، سبزینه گیاه میزبان از بین رفته و به جای آن لکه گرد و قرمز ارغوانی رنگی به وجود می آید. این لکه ها نشانه واکنش گیاه در برابر نیش حشره است که روی برگ، شاخه و میوه درختان زیتون، سیب و گلابی، هلو، زردآلو و گوجه به خوبی قابل رویت است. میوه در محل حمله سپردار فرورفتگی نیز به وجود می آید که گاهی فرو رفتگی زیاد و دست به دست هم داده و میوه را بد شکل و نامرغوب می نماید.

هنگامی که انبوهی آفت بسیار شدید باشد،کم کم سر شاخه ها خشک شده و برگها میریزد و از رشد باروری درخت میزبان کاسته می شود و با کند شدن گردش شیر گیاهی درخت آلوده میزبان خوبی برای سوسک های چوبخوار نیز خواهد بود. سپردار بنفش زیتون تقریباً در کلیه مناطق کشور وجود دارد و جزو آفات بومی دائمی درختان مثمره و غیرمثمره محسوب می‌شود. البته میزان خسارت این آفت در تمام مناطق یکسان میباشد زیرا در بعضی از نواحی متناوباً به وسیله پارازیت ها کنترل و معدوم می گردد.

سپر حشره کم وبیش گرد و برامده و به قطر1/5_2 میلیمتر است. رنگ آن سفید چرک یا خاکستری روشن می باشد. پوسته پورگی سن دو تقریباً نصف رویه سپر مادری را از قسمت جلو می پوشاند. پوسته پورگی سن یک نیز روی پوسته پورگی سن دو از جلوی سپر مادری بیرون آمده است.

رنگ پوست های پورگی قهوه ای تیره تا سبز زیتونی متمایل به سیاه می باشد. هرگاه سپر مادری را نوک سنجاقی از روی گیاه میزبان بلند کنیم، بدن حشره ماده  به رنگ بنفش متمایل به ارغوانی که روی گیاه جا مانده است پدیدار می شود. در زیر میکروسکوپ بدن ماده گلابی شکل ،پهن کم وبیش باد کرده است و مانند سپردار های دیگر سر و سینه و شکم به هم چسبیده و یک تکه شده است.

حشره ماده پا و بال ندارد و از چشم و شاخک نیز تنها نشانه های کوچکی از آنها به جا مانده است. ضمائم دهان مانند موی بلندی است که برای مکیدن شیره گیاهی آن را به بافت میزبان فرو میکند. طول بدن حشره ماده1_1/5 میلی متر و در شکم هشت حلقه کم و بیش آشکار می توان مشاهده کرد که حلقه یک تا چهارم که به ویژه از پهلوها آشکار ترند ولی  چهار حلقه عقبی باهم یکی شده به رنگ زرد طلایی است وپی ژید یوم را به وجود می آورد.

حشره نر خیلی کوچک و به رنگ ارغوانی روشن می باشد. سر و سینه و شکم آن به خوبی از هم شناخته می‌شوند. یک جفت بال و سه جفت پا در سینه و همچنین چشم‌ها و شاخک های کوتاه و موداری در سر دارا می باشد. تخم سپردار بنفش بیضی شکل و به رنگ سفید شکری و به اندازه0/24×0/18 میلی متر است و به تدریج با بزرگ شدن جنین رنگ آن به ارغوانی می گراید. نوزاد هایی که تازه از تخم خارج می شوند بیضوی، به رنگ شکری متمایل به زرد و دارای چشم و شاخک و پا می باشند.

سپردار بنفش زیتون زمستان را به صورت پوره سن دو و یا ماده نابالغ به سر می برد. زمستان گذرانی سپردار هنگامی شروع می‌شود که متوسط حرارت شبانه روز به ۱۰ درجه سانتیگراد برسد و این حالت تا آغاز بهار که این حرارت از۱۰_۱۱ درجه بیشتر شود ادامه دارد. در شرایط آب و هوایی رودبار پایین آمدن میانگین حرارت شبانه روز از ۱۰ درجه سانتیگراد، این دوره از نیمه آذرماه تا نیمه فروردین ماه طول میکشد. در رودبار تخم ریزی ماده های زمستان گذران از نیمه اول اردیبهشت ماه آغاز می‌شود و ۱۵ روز پس از آن تخمها تفریخ شده و پوره های نسل بهاره ظاهر می‌شوند. پوره های جوان نسل تابستانه یا نسل دوم آفت در اواخر خرداد و اوایل تیر ماه پدیدار می گردند.

در کرج تخم ریزی حشره از نیمه فروردین به بعد شروع میشود و در اواسط اردیبهشت ماه پوره های متحرک سن اول روی سرشاخه ها و برگها مشاهده می‌شوند. تخم ریزی ماده های زمستانه در اطراف رودبار حدود ۲۰ روز دیرتر از کرج صورت میگیرد، زیرا در رودبار زمستان گذرانی آفت اغلب به صورت پوره سن ۲ بوده و در بهار مدتی و وقت لازم دارد تا به ماده بالغ تبدیل گردد. تعداد تخم هایی که توسط هر حشره ماده گذارده می‌شود متفاوت به حدود۶۰_۱۵۰عدد می باشد.

پوره های جوان از هنگام بیرون آمدن از تخم چند ساعتی روی شاخه و برگ گیاه میزبان سرگردانند تا جایی برای فرو کردن نیش خود به بافت گیاه بیابند. از هنگامی که پوره های نوزاد برای مکیدن شیره گیاهی خرطوم خود را به بافت گیاه میزبان فرو کردند کم‌کم چشم ها و شاخک ها و پاهای خود را از دست داده و با تراوش مومی غده هایی که در بدن دارند، پوششی به نام پورگی سن اول روی خود ساخته و در همان جا می مانند. نر و ماده نوزاد ها و پوره های سن اول حشره به خوبی شناخته نمی شود. پوره های سن اول پس از چند روز پوست انداخته بخشی از آنها پوسته کم و بیش گرد و تیره دیگری به نام پوسته پور گی سن دوم که چند بار بزرگتر از پوسته سن اول است روی خود می‌سازند و پس از چند روز که بزرگتر شدند برای بار دوم پوست انداخته و با تراوش مومی دیگری از غده های بدن خود به نام تراوش مادری به حشره ماده دگرگونی می‌یابند.

بخش دیگری از پوره های سن اول، پس از پوست انداختن تراوش سفید تیره و کشیده ای به نام پوسته شفیرگی یا نمفی به روی خود می سازند و در زیر آن پس از گذراندن دوره های پیش شفیرگی به حشره نر بالداری دگرگون می شوند. پوره های نسل تابستانه در مدتی حدود۴۵_۵۰ روز کامل شده و تخم ریزی می کنند و از این تخمها پوره های نسل پاییزه بیرون می آیند. بخشی از پوره های این نسل تا پیش از فرا رسیدن هوای سرد پاییزی به سن سوم و بخش دیگری به سن د و رسیده و همه آنها با هم زمستان را تا بهار آینده می‌گذرانند.

سپردار بنفش در برابر سرما خوب ایستادگی می‌کند،  چنانکه در حرارت ۵ تا ۱۱ درجه سانتیگراد در مدت ۱ تا ۱۶ ساعت تنها ۱۵ تا ۲۳درصد این سپردار از سرما مرده است و چون سرمای زمستان رودبار و طارم کمتر تا این درجه می‌رسد، بنابراین می‌توان گفت که روی هم رفته این سپردار در زمستان‌های طارم و رودبار کمتر از سرما مرگ و میر دارد. سپردار بنفش زیتون در شرایط آب و هوایی کرج و مناطق مشابه معمولاً دو نسل در سال دارد ولی در سواحل دریای مازندران و اطراف رودبار ماده‌های نسل دوم نیز تخم ریزی کرده و نسل سومی به وجود می‌آورند که ماده های آنها در بهار کامل و بالغ می شوند.

اما چنانچه گاهی سمپاشی ضرورت پیدا نماید، در اواخر بهار و اوایل تابستان همزمان با ظهور پوره های جوان آفت بایستی اقدام نمود. برای این منظور می‌توان از فرمول زیر استفاده نمود:

دیازینون۶۰% ۱۰۰سانتیمتر مکعب،روغن تابستانه0/5تا یک لیتر،آب۱۰۰لیتر.

چون دوران بیرون آمدن پوره های سپردار طولانی است، بهتر است سمپاشی فوق پس از ۱۵ روز تکرار شود.