سوسک شاخه خوار انجیر
Hypoborus ficus Erichson
Syn. Hypoborus siculus Ferrari
.Scolytidae, col
Eng.shot borer fig
سوسک شاخه خوار درختان انجیر در دنیا ابتدا در سال ۱۸۳۶ توسط اریش سون شناخته و نامگذاری شده است. این حشره در ایران در سال ۱۳۳۸ توسط دواچی گزارش شده و به درختان انجیر وEriobotrya japonica حمله نموده و طرز خسارت آن بدین نحو است که لارو در زیر پوست تنه و شاخه های درخت از بافت چوبی تغذیه می نماید. این آفت به درختان سالم ندرتاً حمله میکند اغلب درختان پیر و ضعیف را که شیره گیاهی در آنها به کندی جریان دارد مورد حمله قرار می‌دهد. این آفت در تمام مناطق انجیر کاری کشور انتشار داشته و علاوه بر ایران در کشورهای حوزه مدیترانه نیز وجود دارد.
حشره کامل بالپوش کوچکی است به رنگ قهوه ای شکلاتی تیره متمایل به سیاه که چون از موهایی به رنگ روشن پوشیده شده کمی خاکستری به نظر می رسد. شکل حشره بیضوی، طول آن در افراد نر یک میلیمتر و در ماده ها1_1/3میلیمتر وعرض ان0/3میلیمتر وچشمها بزرگ وسیاه رنگ می باشد. شاخک حشره به رنگ قرمز متمایل به قهوه‌ای و پشت سینه اول آن به رنگ قهوه ای روشن است. سینه اول عریض و در جلو جمع شده، اندکی برامده و سطح آن پوشیده از پرزهای سفید رنگی است که شبیه خار می باشد و قسمتی از سر را می پوشاند و به طوری که با زاویه دید عمودی سر باشکال دیده می شود.
لبه های خارجی سینه اول گرد و قوسی است. اکو سون یا سپر در این حشره به چشم نمی‌خورد. سینه دوم کوچکتر از سینه اول و به آن یک جفت بال کیتینی الحاق شده و زیر بالپوشها کاملا مخفی است. شکل آن در قسمت پایین تقریباً ذوزنقه‌ای، که ضلع بزرگ آن در جلو و ضلع کوچک آن متوجه پایین است. بالپوش ها چهارگوش بوده کناره های آن موازی و متمایل به قهوه‌ای و در قسمت وسط رنگ آن کمی روشن تر است. قسمت انتهایی آن مدور و بدون زاویه و شکستگی تمام شکم را میپوشاند. روی بالپوش ها پوشیده است از پرز های کوتاه و پشم مانند که جهت خواب آنها به طرف پایین و عقب است.
استری ها نیز پوشیده از پرزهای سفید مشابه است. طرز قرار گرفتن آنها روی بالپوش بدین قرار است که فقط در یک ردیف در امتداد طول بالپوش قرار دارند، مگر در قاعده بالپوش که تعداد آنها روی یک استری زیادتر و متراکم تر است، به طوری که روی هم می خوابند. فواصل بین استری ها مزین به فلس های سفید طویل،خار مانند، ایستاده و فاصله دار است که تعداد آنها در فاصله هر دو استری به ۸ تا ۱۰ عدد بالغ می شود. این فلز ها در بین استری های ۲ و ۴ و گاهی ۶ عدد می باشد. سینه سوم نیز از خارج مشخص نبوده و مجهز از به یک جفت بال غشایی که به کار پرواز می آیند. شکم از تعدادی حلقه تشکیل شده که به رنگ قهوه‌ای و معمولاً به رنگ بالپوش می باشد. دستگاه تناسلی نر و ماده دیده نمی شود و اصولاً بدون کالبدشکافی غیر قابل رویت است. دوشکلی جنسی در این حشره وجود ندارد.
تخم حشره گرد و حجیم و واجد پوسته سخت و سفتی است. قطر آن کمی از طول بدن حشره کمتر است.لارو از نوع Curculioniformeبدون پا،قوسی شکل،بدون چشم و فاقد شاخک است. رنگ آن زرد شکری و به طول1/8_2میلیمتر می رسد. رنگ لارو در ابتدا سفید براق و به تدریج در سنین بعدی از سفید شکری به کرمی و زرد روشن و نزدیک به پشت گلی در می آید.سر به رنگ قهوه ای،قطعات دهانی مشخص،دارای سه دندانه قوی که به کمک آن چوب را می خورد.
سطح بدن لارو صاف و بدون مو است. گاهی طول لارو به 3تا3/5 میلی متر و لارو سن آخر به ۵ میلی متر بالغ می‌گردد. سینه لارو به خوبی مشهود و سینه اول بزرگتر از سایرین و نسبتا پهن می باشد. شکم فاقد پاهای دروغی و منافذ تنفسی به خوبی مشهود است. وضعیت حلقه های شکم نسبت به یکدیگر مبهم و حلقه ها مضاعف به نظر می رسند. حالت شفیره در این حشره شامل سه مرحله،پیش شفیرگی،شفیرگی وبعد از شفیرگی است. دوره پیش شفیرگی پس از تکامل لارو به وجود می آید و در این حالت اثرات بال و پاها دیده نمی شود.
سوسک شاخه خوار انجیر در ایران ۳_۴ نسل در سال دارد و زمستان را به صورت لارو و حشره کامل در زیر پوست درختان به سر می برد. در اوایل بهار با مساعد شدن شرایط جوی فعالیت خود را آغاز کرده و تبدیل به شفیره و حشره کامل می گردد. اولین ظهور حشرات کامل در اواخر فروردین ماه بوده و حشرات نر و ماده پس از تغذیه جفت گیری روی تنه و ندرتاً روی شاخه های درختان انجیر شروع به تخم ریزی می کنند.
حشرات کامل از ناحیه زیر پوست یعنی بافت کامبیوم تغذیه می‌کنند و قبل از تخم ریزی روی تنه درخت و شاخه‌های اصلی اقدام به ایجاد یک گالری نامنظمی می‌کنند که محل جفت گیری آنها را تشکیل می‌دهد. این دالان مادری یا تغذیه ای خوانده می شود.اسکولیت مزبور دو زوجی است،بدین معنی که گالری مادری دو شاخه می باشد. در این محفظه ماده ها پس از جفتگیری در مدخل دالان تخمریزی می نمایند. تخم ها یکی در طرف چپ و دیگری در سمت راست گذارده شده و تعداد کل تخمی که توسط هر حشره ماده گذارده می‌شود ۲۵_۴۰ عدد است.
بهترین طریقه مبارزه، تقویت و آبیاری به موقع باغ می باشد تا بدین ترتیب از ضعف و حمله آفت جلوگیری شود. چنانچه درختانی به صورت آلوده مشاهده شدند. بایستی هر چه زودتر نسبت به بریدن و سوزاندن آنها اقدام کرد تا کانون آلودگی از بین برود. مبارزه شیمیایی علیه این آفت باید در موقع ظهور حداکثر حشرات کامل صورت گیرد و موقع آن باید بسته به شرایط منطقه دقیقا معلوم شود، سمپاشی با مخلوط لیندین و گوزاتیون به نسبت ۲۰۰ گرم از هر کدام در صد لیتر آب نتایج مطلوب می دهد.