پروانه رگ سیاه

.Aporia crataegi L

.Pieridae, Lep

Ger. Baumweissling

پروانه رگبال سیاه یا سفیده رگ سیاه، که در اصطلاح آلمانی به آن سفیده درخت می گویند، درایران از سالهای دور وجود داشته و اولین بار جلال افشار در سال ۱۳۱۶ شمسی گزارش نموده و به شرح آن پرداخته است. لارو سفیده رگ سیاه به درختان میوه مانند، زردآلو، هلو، گردو، ازگیل، زالزالک و پستانک حمله می نماید و از برگهای آنها تغذیه میکند.

این حشره در ایران تاکنون از مناطق اطراف تهران، سواحل بحر خزر، آذربایجان، همدان، کرمانشاه، کردستان، خراسان و استانهای مرکزی گزارش گردیده است. آفت مزبور تاکنون دراصفهان دیده نشده ولی احتمال دارد، در بعضی دیگر از نواحی میوه خیز کشور نیز شیوع داشته باشد.حشره کامل پروانه سفید نسبتاً بزرگی است که عرض ماده با بالهای باز ۵۸-۶۶ میلیمتر و نرحدود ۴۷-۵۲ میلیمتر است. طول بدن حشـره مـاده ۲۲-۲۴ و نر ۱۹-۲۱ میلیمتر می باشد. رگبالهای این پروانه دودی متمایل به سیاه و بدین جهت به آن سفیده رگ سیاه می گویند. در لبه خارجی بالها و اطراف رگبالها پولکهای سیاهی دیده می شود. رنگ بدن پروانه سیاه و از موهای سیاه نازک و ظریفی پوشیده شده است. سطح زیری بالها سفید مایل به سبز، شاخکها سنجاقی وسیاه و در افراد ماده ۴ مفصلی و مفصل آخر سیاه رنگ است. تخمهای این پروانه روز پرواز گلدانی شکل و ارتفاع آن کمتر از یک میلیمتر می باشد. رنگ آنها زرد لیموئی و در قطب فوقانی ۶-۷ برجستگی شعاعی دارند و در سطح آن ۱۲-۱۴ خط طولی برجسته دیده می شود که به طرف پائین ادامه داشته و در اواسط طولی تخم بتدریج محو می شود.

طول تخم 0/95و قطر آن 0/52 میلیمتر است. لاروهایی که تازه از تخم خارج می شوند، به رنگ خاکستری تیره بوده و مجهز به تعدادی موهای کوتاه و متراکم در تمام سطح بدن هستند.لاروها به مجرد رسیدن به سن سوم رنگین تر می شوند و از این سن به بعد، در هر یک از مفصلهای شکم و همچنین در بندهای میان و پس قفس سینه مجهز به دو دسته مو به رنگ نارنجی می شوند که توسط خط سیاه میان پشتی از هم مجزا می گردند. به علاوه هر یک از مفصلهای شکم در طرفین مجهز به یک دسته موهای سفید می باشد. این موها در میان و پس قفس سینه زرد رنگ هستند. لاروهای کامل به طول ۵۰-۴۰ میلیمتر می رسند. شفیره به رنگ سفید متمایل به زرد و در سطح بدن منقوش به تعدادی خطوط و نقطه های منظم تیره می باشد و تقریباً ۲۵ میلیمتر طول دارد و مثل شفیره سایر پروانه های خانواده Pieridae به شکل هندسی و زاویه دار و سخت بوده و درون پیله قرار ندارد (کمالی و حجت، ۱۳۵۶).

سفیده رگ سیاه زمستان را به صورت لارو غیرکامل در داخل لانه هایی که از تارهای خود و برگ درختان تهیه می نماید بسر می برد. در اوائل بهار این لاروها از لانه ها خارج شده و شروع به تغذیه از برگهای جوان درختان میزبان می نمایند و پس از ۳-۴ هفته تبدیل به شفیره می شوند. حشرات کامل حدود اواسط اردیبهشت ماه ظاهر شده و پس از جفتگیری، حشره ماده تخمریزی می نماید. جفتگیری معمولاً ۳۰-۴۵ دقیقه طول میکشد و نرها پس از آمیزش می میرند. پروانه های مـاده بارور در مدت ۳-۵ روز تخمهای خود را به صورت دسته های ۵۰-۱۰۰ تایی روی برگها و نزدیک جوانه ها قرار می دهند. هر حشره ماده جمعاً ۳۰۰-۸۰۰ عدد تخم می گذارد. تخمها پس از دو هفته شده و لاروها شروع به تغذیه از برگها می نمایند.

آنگاه لاروها بتدریج به تشکیل لانه های تفریخ زمستانی خود می پردازند و حدود 8-8/5 ماه دوره دیاپوز لاروی طول میکشد و بدین جهت این حشره در سال فقط یک نسل دارد. لاروهای سفیده رگ سیاه، معمولاً توسط یک نوع زنبور از خانواده Braconidae و باسم Apanteles glomeratus پارازیته می شوند و درصد پارازیتیسم در حدود ۴۰٪ می باشد (کمالی و حجت، ۱۳۵۶). مبارزه شیمیایی علیه این آفت آسان ولی توصیه نمی شود و در صورت لزوم می توان با مصرف یکی از سموم فسفره در اوائل بهار با لاروهای جوان آفت مبارزه نمود. بریدن و سوزاندن لانههای زمستانی آفت، موقع هرس درختان نقش عمده ای درکاهش آفت خـواهـد داشت. اخـــرا بـرای مبارزه بیولوژیک علیه این آفت از باکتری  Bacillus thuringiensis استفاده می شود.