درخت پسته اهلي (.Pistacia Vera L) متعلق به تيره سماق (Anacardiaceae) است جنس Pistacia داراي 11 گونه است كه همگي آنها از خود، تربانتين يا سقز ترشح مي كنند.گياهان اين تيره بصورت درخت يا درختچه هستند.
درخت پسته داراي برگ‍هاي مركب شانه اي است و هربرگ يك جوانه جانبي را در برمي‍‍گيرد. اكثر جوانه هاي جانبي به گل آذين اوليه مبدل مي شوند و يك محور اصلي را تشكيل مي دهند كه در سال بعد خوشه پسته را توليد مي كنند. بنابراين اين خوشه هاي پسته به صورت جانبي بر روي شاخه يكساله مي شوند.
درخت پسته دو پايه است، يعني براي توليد ميوه به وجود هر دو پايه نر و ماده نياز مي باشد و تشخيص درخت نر و ماده از يكديگر از روي گل آنها (آن هم در فصل بهار و به هنگام گل دادن ) ميسر است. كارشناسان و باغداران باتجربه از روي اندازه درخت، شكل برگ‍ها، شكل جوانه ها و نحوه استقرار آنها برروي شاخه ها، درخت نر را از ماده براحتي تشخيص می دهند.
گل ها فاقد گلبرگ
و غده هاي شهد ساز بوده، بنابراين زنبور عسل را به خود جلب نمي كند و گرده گل توسط
باد پراكنده مي شوند. درخت نر در فروردين ماه حدود 5 تا 7 روز زودتر از درخت ماده
به گل مي نشيند كه گل‍‍هاي آن به صورت خوشه اي بوده و هر خوشه، توده اي ازگل‍هاي
متراكم مي باشد. گلها بدون گلبرگ و كاسبرگ حقيقي هستند. هرگل نر مشتمل بر5 پرچم
بيضي شكل با ميله كوتاه سبز رنگ است. گل ماده همانند گل نر خوشه ای است با این
تفاوت که شکل قرار گرفتن گلها بر روی خوشه بصورت منفرد و با فاصله از یکدیگر است.
گلهای ماده ابتدا به رنگ سبز هستند که این رنگ را تا دو روز حفظ می کنند.اگر در
این فاصله دانه های گرده به آنها نرسد و عمل لقاح انجام نشود ، رنگ کلاله سه شاخه
ای آن به قرمز مایل به قهوه ای تغییر می کند ، سپس کلاله خشک شده و می ریزد . در
صورت تلقیح ، خوشه های گل ماده شروع به رشد کرده و دانه های آن به تدریج بزرگ می
شوند.پوست نرم خارجی دانه ها در حین رشد ، رنگهای سبز و صورتی آمیخته به زرد و
بنفش کم رنگ به خود می گیرد.
از نظر گياه شناسي ميوه پسته در رديف
ميوه هاي شفت طبقه بندي مي شود ميوه هاي شفت متشكل از سه قسمت : لايه برون خارجي،
لايه ميان گوشتي و لايه درون برسخت هستند كه درون بر، هسته را مي پوشانند. تفاوت
ميوه هاي شفت در بخش خوراكي آنها است. در پسته و بادام، هسته (مغز) به صورت خوراكي
مي رسد، در حالي كه ساير ميوه جات شفت (زردآلو، هلو)، هسته سخت دارند و ميان
برگوشتي بخش خوراكي ميوه مي باشد. درخت پسته برگ ريز است، بدين معنا كه در پاييز
خزان نموده و زمستان را در خواب مي گذراند.
سيستم ريشه در نهال پسته
ريشه زائي درخت پسته بصورت محوري و عمودي
است و تا عمق بيش از دو متر داخل خاك فرو مي رود. سيستم ريشه زائي عمقي درخت را
قادر مي سازد تا به اعماق خاك نفوذ كرده و از آب و مواد موجود در آن به خوبي
تغذيه نمايد و از اين رو درختان پسته قابليت سازش با دوره هاي طولاني خشكسالي را
دارند.
قدرت توليد ريشه فرعي در درخت پسته خيلي
ضعيف است و هرگاه انتهاي ريشه اصلي قطع شود، درخت خشك شده و از بين ميرود.
مرحله نونهالي درخت پسته طولاني است. تا
قبل از پنج سالگي، درختان ميوه كمي توليد مي كنند و از 10 تا 12 سالگي باردهي كامل
و اقتصادي درخت آغاز مي شود. درخت پسته عادت به رشد عمودي دارد، به نحوي كه رشد
سريع جوانه انتهائي از رشد جوانه هاي جانبي در درختان مسن‍تر جلوگيري می كند. اين
ويژگي‍ها بر نحوه تربيت نهال‍هاي جوان، هرس درختان بالغ و جوان‍سازي درختان مسن
تاثير زيادي دارد .
منبع:
- وبسایت انجمن پسته ایران
- راهنمای پسته – 1381- دفتر خدمات تکنولوژی آموزشی وزارت جهاد کشاورزی- بهمن پناهی ، علی اسماعیل پور ، فرزاد فربود ، منصور موذن پور کرمانی ، حسین فریور مهین