کرم گلوگاه انار
Spectrobates ceratoniae Zeller
.Syns.Myelois ceratoniae Zell., Ectomyelois ceratoniar Zell
.Pyralidae, Lep
کرم گلوگاه انار یا کرم انار یا کرم دانه خوار و یا کرم خرنوب احتمالاً از دیر زمان در ایران وجود داشته است. میزبان این حشره در ایران انار و خرنوب(یک نوع پسته) میباشد. خسارت کرم انار بدین نحو که پس از آنکه تخمهای پروانه درتاج های میوه انار تفریح گردیدند لاروهای سنین یک در ابتدا سوراخ‌هایی در گلوگاه میوه و پس از مدتی در اثر تغذیه دالان‌های لاروی ایجاد می نماید.
در مرحله‌ای که لاروها به سن بالاتر رسیدند حجم دالان‌ها بزرگتر شده و لاروها به داخل میوه نفوذ کرده و از قسمت گوشت دانه انار و نیز قسمت داخلی پوسته روی انار تغذیه می‌کنند و پس از مدتی روی پوسته انار لکه‌های ظاهر می‌شود که یکی از علائم شناسایی میوه های آلوده می باشد. بالاخره میوه ها شکاف برداشته و روی دانه ها(قارچ اسپرژیلوس یا احتمالاً فوماژین) پیدا می شود که در نتیجه داخل انار سیاه رنگ می گردد. لاروهای سن آخر بعد از تغذیه کامل دالان هایی را که قبلاً به وسیله لاروهای سنین قبل به وجود آمده بود عریضترکرده و از همان راه جهت شفیره شدن وارد تاج انار می‌گردند.
میزان خسارت این آفت توسط کشکولی و اقتدار در شیراز از روی شمارش انار های صدمه دیده به وسیله آفت تعیین شده و این میزان به تراکم جمعیت لاروها در یک عدد میوه بستگی نداشته بلکه میزان خسارت به نوع و رشد میوه بستگی دارد.بیش از ۷۵%واریته های درختان انار در شیراز به زبان محلی از نوع رباب،بریت،اتابکی وکدرو می باشد. واریته بریت که دارای پوست نسبتاً نازک و مزه آن ترش و شیرین و همچنین زودرس است از انواع دیگر انار های ذکر شده بیشتر مورد حمله کرم انار قرار می‌گیرد و خسارت وارده از۵۰ %تجاوز می‌کند، در حالی که نوع انار اتابکی دارای میزان آلودگی بین ۲۵_۳۰ درصد میباشد.
دیگر آنکه درختان انار در دو موقع گل می کنند. در اوایل فروردین ماه و آخر بهار. میوه هایی که از گلهای بعد به وجود می‌آیند اکثراً در خردادماه محل خوبی برای تخمگذاری پروانه های نسل زمستانی می باشند و از این رو در سالهای طغیانی اکثر آنها تا اواخر خردادماه آلوده شده و از بین خواهند رفت . کرم انار در اکثر مناطق انار خیز کشور انتشار دارد.
حشره کامل آفت کرم گلوگاه انار
حشره کامل پروانه‌ای است که عرض ان با بالهای باز ۲۴ میلیمتر و طول بدن آن ۱۰ میلیمتر میباشد. بالهای جلویی دارای رنگ خاکستری تیره بوده و در قاعده آن نوار موج داری به رنگ خاکستری روشن با حاشیه‌هایی نمایان است. در نزدیکی لبه خارجی بالهای جلویی نواری به رنگ خاکستری غیر مشخص و در انتهای آن ریشک های نسبتاً کوتاه به همان رنگ وجود دارد. بالهای عقبی سفید کدر توأم با رگه های تیره و در آنها دارای حاشیه ای است که ریشکهای بلندی در آن وجود دارد. شاخکها نخوش و بلند و تا مفصل سوم شکم می رسد. بدن پروانه پوشیده از فلس های خاکستری براقی است.
تخم پروانه تخم مرغی و به رنگ سفید متمایل به زرد می باشد.طول تخمها0/7وعرض آنها0/48میلیمتر است. روی پوسته خارجی تخم برجستگی مثلثی شکلی وجود دارد که هرچه به زمان تفریخ نزدیک تر گردد در اثر بزرگ شدن جنین آن برجستگی از بین رفته و پوسته صاف می گردد. لاروها قبل از شفیرگی بدرازای ۱۸ میلی متر و پهنای ۴ میلیمتر خواهند رسید. رنگ آنها بستگی به نوع تغذیه دارد، لاروهایی که در انار های دانه قرمز زندگی می کنند رنگ بدنشان مایل به قرمز و آنهایی که در انارهای دانه سفید زیست می‌کنند رنگ بدنشان سفید میباشد، لیکن رنگ اصلی لاروها در سنین بالا مایل به قهوه‌ای می‌گردد. در کنار هر کدام از نیم حلقه های پشتی بدن دو برجستگی افقی به چشم می‌خورد که در اطراف آنها دو جفت مو قرار دارد.طول شفیره9/2میلیمتروعرض ان3/2میلیمتر می باشد. شفیره های در حالت عادی بی‌حرکت لیکن بر اثر ضربه مکانیکی و یا نور واکنش می دهند.
پروانه کرم انار سالیانه در شرایط آب و هوایی شیراز ۴ نسل دارد و زمستان را به صورت لارو در انار های آلوده که در زیر درخت ها ریخته یا در انبارها ذخیره شده‌اند می گذراند. در اواخر اردیبهشت ماه لاروها تبدیل به شفیره و در اوایل خرداد ماه مصادف با زمانی که میوه درختان انار به بزرگی یک لیموترش هستند پروانه‌ها از پوسته شفیرگی خارج شده و در طبیعت ظاهر می گردند و بعد از ۲_۴ روز حشرات ماده درون تاج انار داخل پرچمها تخم ریزی می نمایند. تخم ریزی به صورت دستجات ۴_۸ عددی و همچنین انفرادی نیز مشاهده شده است. به طور متوسط هر پروانه ماده۲۰_ ۲۵ عدد تخم در شرایط آزمایشگاهی می گذارد. تفریخ تخمها ۸ تا ۱۰ روز به طول می‌انجامد به طوری که در اواسط خردادماه لاروهای سنین ۱ و ۲ در گلوی میوه وجود دارد. معمولاً دوره لاروی در شرایط طبیعی از ۱۸_۲۰روز تجاوز نمی‌کند.
لاروهای سن آخر قبل از شفیره شدن از راه دالان هایی که قبلاً در میوه درست کرده وارد تاج انار می‌شوند و در آنجا تشکیل پیله‌ای داده و تبدیل به شفیره می گردند. دوره نشو و نمای نسل اول با متوسط درجه حرارت روزانه ۲۷ درجه سانتیگراد بین ۳۰ _ ۳۲ روز طول می‌کشد و بالاخره حشرات نسل سوم در تاریخ ۱۶ تا ۲۰ شهریورماه ظاهر شده و چنانچه متوسط درجه حرارت در مهرماه تقریباً از ۱۸ _ ۲۰ درجه سانتی گراد به بالا باشد نسل چهارم در اواخر مهرماه ظاهر می گردد که لاروهای این نسل در سنین مختلف زمستان را در میوه های انار به سر خواهند برد. طبق تحقیقات کشکولی و اقتدار در شرایط آب و هوایی شیراز ظهور پروانه‌های کرم انار در اوایل خرداد ماه شروع می گردد و به ترتیب نسل های یک تا چهار در ماه‌های تیر، مرداد، شهریور و اواخر مهرماه در طبیعت ظاهر می‌شوند.
دوره نشو ونمای پروانه انار در حرارت ۲+۲۵درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی۵+۵۵%از تخم تا خروج پروانه ها از پوسته شفیرگی جمعاً۳۲_۳۷ روز طول می کشد که به ترتیب تفریخ تخمها ۸_۹روز،دوره لاروی ۱۸_۲۰روز و دوره شفیرگی ۷_۸ روز می باشد. پروانه ها بعد از خروج از پوست شفیرگی قادرند پس از ۱_۲ روز جفت گیری نمایند و برای تخمگذاری یک بار عمل جفت‌گیری کافی می باشد. در شرایط فوق پروانه‌های ماده معمولا بعد از ۲_۳ روز شروع به تخمگذاری می کنند. تخم ریزی در دفعات مختلف در روز یا در شب انجام می‌پذیرد و از یک تا سه روز ادامه دارد. پروانه های ماده بعد از تخم ریزی خواهند مرد به طوری که دوره زندگی پروانه انار از زمانی که از پوسته شفیرگی خارج می گردد و تا زمان مرگ بیش از ۶_۷ روز به طول نخواهد انجامید.
چون تخم ریزی پروانه های کرم انار در محل تاج میوه و درون پرچمها انجام می گیرد بدین جهت مبارزه شیمیایی با این آفت مشکل است. بهترین طریقه مبارزه، جمع آوری و انهدام انارهای پوسیده است که روی درختان باقی مانده و یا در کف باغها ریخته و یا بالاخره در انبار موجود میباشند. زیرا در این میوه های پوسیده لاروهای آفت با سنین مختلف وجود دارد و چنانچه میوه های مزبور منهدم شوند ذخیره های زمستانه آفت شدیداً کاهش می یابد. بدیهی است این طریقه مبارزه بایستی به طور همگانی توسط باغداران صورت گیرد. بر اساس تحقیقات احمدیان و همکاران کرم گلوگاه انار دارای دو نوع زنبور پارازیتوئید تخم مخصوصاً در استان یزد می باشند که اسامی علمی Trichogramma cacoeciae Marchalembryophagum Htg.می باشد که با تولید انبوه و رها سازی آنها در یزد تا بیش از ۵۰%نیز آفت را کنترل نموده است.