بید گندم

Sitotroga cerealella Olivier

.Gelechiidae, Lep

Eng. Angoumois grain moth

این پروانه که یکی از مهمترین شب پره های آفات غلات انباری است در دنیا ابتدا در منطقه Angoumois مرکز فرانسه دیده شده است. حشره کامل پروانه کوچکی است به طول ۶ میلیمتر و عرض آن با بالهای باز ۱۳- ۱۶ میلیمتر است. رنگ بالهای جلوئی قهوه ای روشن مایل به زرد و بالهای عقبی به رنگ خاکستری روشن است. تخم های این پروانه بسیار کوچک است و با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. لارو و شفیره این آفت در داخل دانه تغذیه و زندگی می کند. تخم ها قرمز رنگ و به صورت انفرادی و یا در دسته های تا ۲۰ عددی گذارده می شود. تعداد تخمهای گذارده شده توسط حشره ماده ۸۰ تا ۱۰۰ عدد است ولی در شرایط مساعد به ۲۰۰ تا ۳۰۰ و گاهی نیز بیشتر بالغ می گردد.

پروانه های بالغ در بهار ظاهر می شوند. حشرات کامل این آفت، تنها فرم قابل رؤیت آن می باشند. در شرایط مساعد تخمها بعد از ۴ روز تفریخ می شوند ولی در شرایط نامساعد این مدت به ۱۷ روز می رسد. لاروهای جوان به رنگ قرمز بوده و در سطح دانه ها پراکنده می شوند و پس از اندک مدتی پناهگاه لوله ای شکل تنیده، و از داخل آن مشغول تغذیه می شوند و از همین نقطه به داخل دانه نفوذ می کنند. دوره لاروی ۳۵ تا ۵۵ روز طول می کشد. بدن لارو پس از رشد کامل سفید و دارای سر زرد رنگ و طول آن حداکثر ۵ میلیمتر است لاروها بعد از تغذیه کامل تبدیل به شفیره شده و پس از چندی، حشره کامل از شفیره خارج شده و با کنار زدن پوست به محیط خارج راه پیدا میکند. این حشره در نواحی معتدل گرم، بدون توقف تولید مثل می کند و در سال دارای چند نسل است. دوره زندگی این آفت از تخم تا حشره کامل در تابستان ۵۰ تا ۶۰ روز طول می کشد. خسارت این آفت از مزرعه شروع شده و در محیط انبار ادامه پیدا می کند. این پروانه آفت اغلب دانه های غلات مانند گندم، جو، ذرت، ذرت خوشه ای است و لاروهای آن از درون دانه های غلات تغذیه می کنند. پروانه های ماده پس از جفتگیری، تخمهای خود را در انبار روی دانه های غلات و یا در مزرعه روی خوشه های آن قرار می دهند.

در ایران این آفت جزء آفات نسبتا جدید انباری محسوب می شود و تصور می رود در آب و هوای اطراف تهران، در صورت مساعد بودن رطوبت تا ۶ نسل داشته باشد. این آفت در نواحی شمالی آمریکا که دارای آب و هوای معتدل سرد است در سال ۲ نسل دارد و زمستان را به صورت لارو می گذراند ولی در نواحی معتدل گرم تا ۶ نسل در سال ایجاد می کند. این آفت به سرما حساس است و سرماهای شدید زمستانی موجب تلفات سنگین آن می گردد لذا شبهای زمستان بایستی در و پنجره های انبار را باز گذارد (سپاسگزاریان، ۱۳۵۷). اخیرا از این حشره در شرائط آزمایشگاه برای تخمگذاری و تولید انبوه زنبور تریکوگراما استفاده می گردد.