کرم سفید ریشه
Polyphylla olivieri Castelnau
Syns. Polyphylla fullo Burmeister, Polyphylla abchasica Motschulsky
Polyphylla caucasica Heyden, Polyphylla boryi Brenske
Scarabaeidae, Col.,
Eng. Root white grub
کرم سفید ریشه یا زردآلو رسانک که یکی از آفات پلی‌فاژ و خطرناک است. از سال های خیلی دور در ایران وجود داشته و ابتدا در سال 1316 توسط افشار گزارش شده است. لارو این حشره به ریشه عده زیادی از گیاهان اعم از درختان میوه، درختان جنگلی، گیاهان زراعی و نباتات زینتی حمله می‌نماید و با قطع نمودن ریشه‌ها موجب پژمردگی و مرگ گیاه می‌گردد.
درختان میوه میزبان این آفت عبارتند از سیب، گلابی، به، هلو، گوجه، انار و مو. این آفت مخصوصاً در خزانه‌ها روی نهالهای میوه زیادتر از درختان است و معمولاً یک لارو می‌تواند با تغذیه خود از ریشه باعث مرگ یک درخت میوه شود. دیگر میزبان‌های آن نیز عبارتند از: چنار، کاج، صنوبر، بید، نارون،سیب‌زمینی، خیار، بادنجان، چمن، یاس بنفش و برگ بو. این آفت در اکثر مناطق کشور انتشار دارد.
بیولوژی آفت
حشره کامل سوسک نسبتاً بزرگی است به طول 27-35 میلیمتر، رنگ عمومی بدن آن قهوه‌ای روشن و گاهی تیره می‌باشد و تمام سطح بالپوش ها از لکه های زیاد و غیر منظم سفید رنگ پوشیده شده است. روی سینه اول سه نوار سفید، یکی در وسط و دو تا در طرفین دیده می شود. شاخک حشره از نوع بادبزنی یا پرده دار و تعداد پره های شاخک در حشره نر 7 عدد و بزرگ و در ماده 5 عدد و کوچک است.
تخم حشره سفید، بیضی شکل به طول 3-4 و به عرض 5/2 میلیمتر است و معمولاً حشره ماده آنها را در عمق 5-7 سانتیمتری از سطح خاک و با فاصله‌ای نه چندان دور از ریشه گیاه میزبان میگذارد. لارو آفت که کرم سفید نامیده می شود همیشه زیر خاک زندگی کرده و رنگ آن سفید و شکل آن قوسی و دارای سه جفت پای سینه ای بزرگ و قطعات دهانی قوی می باشد.
سر قهوه ای گاهی متمایل به قرمز است که حلقه آخری شکم تیره و طول لارو در حداکثر رشد در حدود 9 سانتیمتر می باشد. لارو قبل از آنکه تبدیل به شفیره شود یک محفظه گلی که تحت عنوان گهواره شفیرگی نامیده می شود برای خود درست می کند و آنگاه لارو در این گهواره تبدیل به شفیره شده و سپس در همین گهواره نیز حشره کامل خارج و با سوراخ کردن زمین از زیر خاک خارج می گردد.
نحوه خسارت آفت
کرم سفید ریشه در منطقه کرج هر سه سال یک نسل دارد و زمستان را به صورت لارو در عمق 50 سانتیمتری خاک سر می‌برد و پس از دوره لاروی در بهار شفیره می شود. حشرات کامل از دهه سوم خرداد تا دهه دوم مرداد خارج می شوند و طبق بررسی‌ها در شرایط آب و هوایی کرج، اوج ظهور حشرات کامل هفتم تا بیستم تیر ماه می باشد. حشرات کامل مخصوصاً شب ها در اطراف چراغ ها به حرکت و پرواز در می‌آیند.
حشرات ماده 5-6 روز بعد از ظهور جفتگیری کرده و تخم‌های خود را در داخل خاک قرار می دهند. هر حشره ماده 20-30 عدد تخم می گذارد. دوره جنینی حدود یکماه است. پس از تفریخ تخم‌ها لاروهای سن اول اغلب به ریشه گیاهان یکساله حمله کرده و روی ریشه درختان میوه معمولاً لاروهای سن دوم به بالا دیده می شود.
زیان لاروها تا اواخر ماه دوم پائیز و در بعضی مناطق تا پائیز ادامه دارد و در عمق بیشتری از خاک فرو می روند و سال بعد در اوایل بهار دوباره به قسمت بالا آمده و شروع به تغذیه از ریشه درختان کرده و خسارت وارد می‌آورند. مجددا از اوائل پائیز کرمها برای فرار از سرما به عمق بیشتری فرو رفته و در زمستان تا نیم متر پائین می روند. در بهار سال سوم دوباره به قسمت بالاتر آمده شروع به تغذیه از ریشه درختان نموده و در این موقع اشتهای آنها فوق‌العاده بوده و زیانشان خیلی زیاد است.
از اوائل بهار حرکت کرم ها رو به بالا یعنی به طرف سطح زمین است و هر قدر هوا گرم تر شود، به سطح خاک نزدیک تر می شوند، بطوریکه در اوائل تابستان حرکت ممکن است 8 سانتیمتر بیشتر از روی سطح خاک زمین فاصله نداشته باشند و چنانچه در بالا اشاره شد دوره لاروی این سوسک تقریباً سه سال طول می کشد و پس از آن، سوسک یا حشره کامل خرج می گردد. افراد نر و ماده پس از کمی تغذیه جفت گیری کرده و حشره ماده تخم های خود را در خاک در مجاورت ریشه‌ها قرار می دهد.
نحوه مبارزه و کنترل آفت
کرم سفید ریشه دارای دشمنان طبیعی متعددی مانند Microphthalma europaea و بعضی از پرندگان و جانوران است ولی در رابطه با مبارزه مکانیکی جمع‌آوری حشرات کامل از اواخر بهار به بعد و از بین بردن آنها در کاهش طغیان آفت نقش عمده‌ای دارد و معمولاً جمع‌آوری حشرات کامل بدو صورت زیر انجام می‌گیرد:
الف- صبح زود با تکان دادن درختان و درختچه‌هائی که حشرات کامل روی آنها شب را استراحت نموده اند می‌توان آنها را جمع‌آوری کرد. دلیل اینکه گفته می‌شود صبح زود، این است که صبح ها هوا سرد و حرارت محیط به حدی نیست که حشرات کامل قادر به پرواز باشند. بنابراین با تکان دادن درختان بر روی پرده پارچه‌ای، مفروش یا ملافه می توان به سهولت تعدادی حشره کامل را جمع‌آوری و سپس آنها را از بین برد.
ب- جمع‌آوری حشرات کامل با نور چراغ: با توجه به اینکه حشرات کامل نر و ماده بطرف نور جلب می‌شوند، لذا روشن کردن تعدادی چراغ پر نور در چند نقطه باغ آلوده؛ سبب می شود که حشرات به طرف نور جلب شده و در اطراف چراغ بر روی دیوار نشسته یا به زمین بیفتند.
جمع آوری آنها با دست و کشتن آنها و یا له کردن آنها با پا در نقاط کم وسعت طریقه عملی جالبی برای کم کردن جمعیت آفت خواهد بود، زیرا همانطور که قبلا گفته شد؛ هر ماده بین 20 تا 30 عدد تخم میگذارد، جمع کردن حشرات نر و ماده و از بین بردن آنها عملاً جمعیت آفت در باغ را در آینده کمتر خواهد کرد.
با توجه به اینکه لاروها مدت سه سال در اطراف ریشه درختان انار و سایر درختان میوه و بسیاری از نباتات دیگر در نقاط آلوده زندگی کرده و در سال اول از ریشه های نازک نباتات مختلف و در سالهای دوم و سوم از ریشه های اصلی درختان میوه تغذیه می کنند،
لذا با بیل کردن اطراف ریشه درختان در مناطق آلوده مخصوصاً آنهائیکه پژمردگی کم و زیادی از خود نشان می دهند و جمع‌آوری لاروها یا کرمهای ریز و درشت با دست و یا له کردن آنها با بیل و پا همراه با رها کردن تعدادی مرغ به منظور تغذیه از کرمها می تواند در کم کردن خسارت آفت و جلوگیری از خشک شدن درختان کاملاً مؤثر واقع شود. انجام این طریقه مخصوصاً در تابستان تا اوائل پائیز می تواند نتیجه مؤثری در تقلیل جمعیت آفت و خسارت حاصل از آن داشته باشد.
مبارزه شیمیایی
اگر مبارزه مکانیکی در سطح وسیع میسر نگردید؛ بایستی به مبارزه شیمیائی متوسل شد. برای مبارزه شیمیائی علیه کرم سفید ریشه باید در سه سال متوالی هر سال 25-30 روز بعد از ظهور اولین حشرات کامل در خاک سم زد. سابقاً برای مبارزه با این آفت از سموم کلره با دوام مانند آلدرین استفاده می‌شد، ولی فعلاً از لیندین و یا از گرانول و امولسیون دیازینون استفاده می گردد.
میزان مصرفی لیندین 25% ده کیلوگرم در هکتار و گرانول 10% دیازینون 20 کیلوگرم در هکتار و یا از امولسیون 20% دیازینون 10 لیتر در هکتار و یا دورسبان گرانول 50%، 20 کیلوگرم در هکتار می‌باشد. بهترین موقع سم ریزی در خاک در شرائط کرج اواخر تیر ماه تا اوائل مرداد ماه و با دیازینون امولسیون است.
بیماریهای مهم گیاهی ایران تالیف دکتر ابراهیم بهراد
