کرم به
Euzophera bigella Zeller
.Syns.Euzophera stenoptiche Hs., Euzophera aegiriella Mill
.Phycitidae, Lep
Eng. Quince moth
شب پره کرم به، در دنیا ابتدا در سال ۱۹۰۱ میلادی، توسط ریبل(Rebel) مورد بررسی قرار گرفته است. دواچی و اسماعیلی، در مورد تاریخچه و شناسایی کرم به در ایران می نویسند در سال ۱۳۴۲ ضمن بررسی هایی که روی زیست شناسی و مبارزه با کرم سیب در اطراف کرج صورت می‌گرفت معلوم گردید که کرم زدگی میوه های سیب، گلابی و بالاخص به منحصر به حمله کرم سیب نیست و گاهی در میان میوه های آلوده ، لاروهای قرمز ارغوانی رنگی مشاهده می‌شود ،که اگر چه نحوه خسارت آنها به گونه کرم سیب شباهت نسبی دارد، ولی از نظر شکل شناسی کاملاً قابل تفکیک می باشند.
در بررسی هایی که روی لارو های زیر پوستکهای تنه درختان سیب و گلابی صورت گرفت ، مشاهده گردید که تعداد لارو های ارغوانی رنگ نسبت به کرم سیب هرچه که به پاییز نزدیک تر می شویم افزایش می یابد. به طوری که نسبت آنها در مهرماه در زیر پوستکهای این درختان نزدیک به ۹۰ درصد می رسد با تفکیک لارو ها بر حسب مشخصات ظاهری و قرار دادن آنها در انکوباتور از لاروهای ارغوانی رنگ شب پره هایی به دست آمده که از نظر شکل ظاهری کاملاً از کرم سیب متمایز بودند. نمونه‌هایی از این حشرات برای تشخیص گونه به زوریخ ارسال گردید و به وسیله سوتر(w. Sauter) متخصص حشره شناسی دانشگاه زوریخ گونهEuzophera bigella از بالا تیرهPyraloidea تشخیص داده شد.
کرم به می تواند در مرحله لاروی از میوه و دانه درختان به، سیب و گلابی ،گردو، زردآلو و آلو تغذیه نمایند و گفته می شود که علاوه بر میوه و سایر قسمتهای درختان میزبان نیز ممکن است مورد حمله آفت قرار گیرد.رجبی احتمال می دهد که نسل اول آفت حالت چوبخوار گی دارد و می تواند از قسمت های چوبی هوایی درختان میزبان نیز تغذیه کند. لارو و شفیره این آفت از زیر پوست و پوستکهای تنه و شاخه درختان انار و انجیر در استانهای کرمان و یزد جمع‌آوری و شناسایی گردید. بر اساس بررسی های انجام شده این حشره روی انار در محلهایی که به عللی از قبیل شکستگی و هرس، پوسته تنه یا شاخه درخت زخمی شود تخم گذاری می نماید.
لارو از ناحیه کامبیوم و قسمت زیری پوست تنه و شاخه تغذیه می کند و در محل تغذیه یا زیر پوستکهای سایر قسمت های تنه شفیره می شود. روی انجیر شب پره در محل شکاف ها و ترک هایی که روی تنه و شاخه وجود دارد که تخم گذاری میکند. لارو از مسیر این شکاف ها به زیر پوست نفوذ و فضولات ریز قهوه ای رنگی در این محل مشاهده می شود . در اثر تغذیه لاروها از ناحیه کامبیوم و قسمت زیری پوست، لکه های تیره رنگ و خشکیده ای روی تنه و شاخه به وجود می آید با ادامه فعالیت آفت ، قسمت های آسیب دیده به تدریج گسترش می یابد و به صورت پوسته های نسبتاً بزرگی از تنه و شاخه جدا می گردد. در مناطقی که درختان انار و انجیر تواماً وجود داشته باشند تراکم آفت روی انجیر به مراتب شدیدتر از انار است . فعالیت لاروها در زمستان کم و بیش ادامه دارد و معمولاً لاروهای این حشره در تمام طول سال در زیر پوست تنه و شاخه درختان انار و انجیر مشاهده می‌شود.
طرز خسارت این آفت روی به بدین ترتیب بوده که در محل تغذیه لارو، میوه گود و ناصاف شده و اغلب فضولات قهوه ای متمایل به سیاه حشره نیز در سطح و یا در داخل میوه تشکیل می گردد. میوه های آلوده اکثراً ریخته و صفات بازارپسندی خود را نیز از دست می‌دهند . رجبی و دستغیب بهشتی ، میزان خسارت این آفت و کرم سیب را تواماً به میوه به حمله می کنند ، در کرج ۹۵درصد و در اصفهان ۹۸% در موقع برداشت تعیین نموده اند.
عرض حشره کامل با بال های باز16-19 و طول بدن آن8/5-9/5 میلی متر است بال روی خاکستری با نوارهای عرضی روشن می باشد که شکل و آرایش آنها در شناسایی این حشره کمک بسیاری می نماید تخم بیضوی است که در محل اتصال به محل تخم ریزی قدری مسطح می شود طول آن0/65-0/7وعرض آن0/4-0/45 میلی متر می باشد سطح تخم دارای خطوط تقریبا نام شخصی بوده که از دو قطب آن می گذرند رنگ تو سفید شکری است لاروهای سن اول که به پس از خروج از تو به رنگ سفید شکری هستند و به تدریج ج که پوست عوض کرده و رشد می نمایند.
رنگشان به خاکستری کثیف تغییر یافته به طوری که به راحتی از لاروهای کرم سیر که به رنگ سفید شکری با زمینه ارغوانی می باشند قابل تمیز خواهند بود گذشته از اختلاف فوق دو وجه تمایز دیگر لاروهای این حشره را از کرم سیب جدا میکند یکی اینکه قلاب های پاهای شکمی این لاروها روی دایره قرار داشته و ضمناً تمام پیرامون دایره را اشغال مینمایند در حالی که در کرم سیب این قلاب ها روی یک بیضی بوده که ز من از یک طرف باز است اختلاف دیگر آن است که در لاروهایE. bigella در محوطه کوچک جلوی اولین سوراخ تنفسی سینه دو عدد مو وجود دارد در حالی که در کرم سیب تعداد این موها سه عدد می باشد شفیره قهوه‌ای و به طول8-9/5 میلی متر است وجه تمایز آن از شفیره های کرم سیب آری بودن شفیره کرم به از ردیفهای خار است.
زمستان گذرانی کرم به ، به دوصورت است آن هایی که میوه خواری می کنند زمستان را به صورت لاروهای سن آخر داخل پیله وزیر پوستکهای تنه و شاخه های درختان به و در میزان بسیار کمتر در تنه و شاخه های سیب و گلابی می گذرانند در حالیکه آنهایی که چوبخوار می باشند زمستان را به صورت لاروهای سنین مختلف در محل چوبخواری خود یعنی عمق شاخه ها پوست و کامبیوم شاخه ها و تنه طی می نمایند آنهایی که داخل پیله و به شکل لارو سن آخر هستند بر اساس بررسی‌های رجبی دارای دیاپوز بوده و اگر آنها را قبل از شروع سرما از زیر پوستکها خارج و در حرارت مناسب قرار دهیم متحمل تلفات شدید شده و آنهایی که زنده می مانند پس از حدود یک ماه تبدیل به حشره کامل می شوند در حالیکه به تدریج که به آخر فصل سرد نزدیک می شویم درصد تلفات کمتر شده و از طرف دیگر زنده ها در مدت زمان کمتری به پروانه تبدیل می شوند این مدت زمان به تدریج از یک ماه به ۱۰روز تقلیل می یابد.
لارو هایی که فصل سرما را به حالت چوب خواری و در سنین مختلف طی می نمایند در طول این دوره و در هر فرصت مناسبی که طبیعتاً ارتباط مستقیم با حرارت محیط خواهد داشت تغذیه نموده و رشد مختصری مینمایند. به عبارت دیگر دیاپوز ندارند بلکه فقط عامل سر ماست که فعالیت آنها را متوقف می سازد. شیوه ادامه فعالیت لاروها پس از زمستان گذرانی بدین صورت بوده که لاروهایی که به شکل سن آخر در داخل پیله و زیر پوستکهای درختان میزبان زمستان گذرانی مینمایند به محض گرم شدن هوا شفیره شده و در فاصله کوتاهی که حداکثر از ۱۵ روز تجاوز نخواهد کرد به پروانه تبدیل می شوند. این زمان در کرج و اصفهان مصادف با اوایل تا اواسط فروردین همیشه زودتر از شروع خروج پروانه‌های کرم سیب است.
این پروانه ها جفت گیری و تخم ریزی نموده و لارو های حاصل از این تخم ها تماماً به چوب خواری روی می آورند. به عبارت دیگر میوه ها در مناطقی مانند اصفهان و کرج تا اوایل تابستان از آلودگی مصون خواهند ماند. شروع خروج حشرات کامل این آفت از فروردین ماه اولین آلودگی‌های میوه سیب که مناسب برای تغذیه کرم به است با دو ماه و نیم تاخیر آغاز می گردد. این تاخیر در تغذیه برای میوه به نیز حالتی مشابه دارد. در حالی که میوه ها در طول بهار سالم می مانند، لاروهای سنین اولیه E.bigella با تراکمی قابل توجه در عمق چوب تنه و شاخه های سیب و گلابی مشاهده می گردند که به چوب خواری مشغولند.
به عبارت دیگر پروانه های خارج شده از هر دو گروه لارو های زمستان گذران قسمت اعظم تخمهای خود را در شکاف های تنه و شاخه ها گذاشته و لاروهای حاصل از آنها شروع به چوب خواری می نمایند. البته تعدادی از تخم ها در طول بهار روی میوه ها نیز گذاشته میشوند که لاروهای حاصل از آنها علی رغم کوششی که برای نفوذ به داخل میوه ها می کنند هیچ گاه قادر به ادامه این شیوه زندگی نیستند. جفت گیری و تخم ریزی اغلب در هنگام غروب و اوائل شب انجام می‌گیرد. حشرات کامل قبل است تخمریزی احتیاج به تغذیه دارند . تخم ها اغلب به حالت انفرادی و گاهی به صورت دسته جات۲_۶ تائی در روی میوه و سرشاخه ها و همچنین روی برگ ها گذاشته می شود.
در شرایط آزمایشگاهی دوره نشوونمای جنینی ۴ تا ۸ روز است و این تاریخ مسلماً در شرایط طبیعی بسته به وضع آب و هوا و شرایط فصلی ممکن است بیشتر یا کمتر باشد. لارو های نوزاد در هنگام خروج نیمه فوقانی پوست تخم را کنار زده و از آن خارج می شوند و نیمه تحتانی که به سطح تکیه گاه چسبیده است به صورت پیاله ای باقی می ماند. این لاروها تحرک قابل ملاحظه‌ای دارند و به نظر می رسد که ضمن حرکت رشته بسیار باریکی شبیه تار عنکبوت در مسیر خود باقی می گذارند. لاروها بیشتر از فرورفتگی محل اتصال دم میوه وارد آن می شوند ولی در صورتی که خراشهائی در سطح میوه وجود داشته باشد از محل خراش ها نیز داخل می شوند.
لاروها قبل از نفوذ کامل به داخل میوه ممکن است در چند نقطه در میوه نفوذ کنند و سپس محل خود را ترک نمایند. لاروهای مسن‌تر نیز فضولات خود را در سطح نزدیک به دهانه سوراخ ورودی جمع می کنند ولی این موضوع کلی نیست در دالان‌های که توسط لاروها در داخل میوه ایجاد می شود نیز توده های قهوه ای رنگ این مواد مشاهده می گردد، که گاهی در اثر حمله قارچهای عامل پوسیدگی خاکستری رنگ به نظر می‌رسند. لاروها در داخل میوه از قسمتهای گوشت میوه(پریکارپ)پوشش دانه،(آندوکارپ) و گاهی از دانه ها تغذیه می کنند در بعضی مواقع لارو ها تا تکمیل دوره تغذیه خود چند عدد میوه را مورد حمله قرار می‌دهند و گاهی نیز چندین لارو در یک میوه دوره تغذیه خود را کامل می کنند. پلوت مشاهده کرده است که در داخل میوه به کودکان ۳ تا ۵ سانتی متر ۴ دارو با هم دوران تغییر جلد خود را به پایان رسانیده اند و در مورد دیگر، شش لارو در داخل یک میوه مشاهده کرده است ، برخلاف کرم سیب که به ندرت بیشتر از یک لارو در داخل یک میوه مشاهده می شود.
دوره زندگی کرم به در مراحل مختلف رشدی و تحت حرارت ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتیگراد و رطوبت نسبی ۴۰ تا ۵۰ درصد آزمایشگاه به شرح زیر تعیین شده است: دوره جنینی ۷-۸ روز، دوره لاروی ۴۸ روز ، دوره شفیرگی ۱۰ روز ،عمر حشره کامل ۵ روز و جمعاً طول دوره یک نسل کامل حشره ۷۰ روز میباشد. برای این آفت در شرایط کرج و اصفهان دو نسل در سال قائل است. لارو های زمستان گذران این آفت در پاییز و زمستان های ملایم، به فراوانی مورد حمله عنکبوتها سن های پرداتور ، و زنبور پارازیتDybrachis boarmeae قرار می‌گیرد . با آنکه کرم به از اهمیت اقتصادی زیادی برخوردار است ولی تاکنون آزمایشات اختصاصی در زمینه مبارزه شیمیایی و انتخاب بهترین سموم حشره کش علیه آن اقدامی صورت نگرفته و به نظر می رسد که سموم موثر علیه کرم سیب می تواند روی این یافته نیز موثر باشد.