چوبخوار خرما

.Pseudophilus  testaceus  Gah

Syns.Jabuseae  persicae  Rtt.,  Jebusaea  hammerschmidti  Reiche

Eng.Longhorned  borer

چوب خوار خرما که یکی از آفات مهم خرما در ایران است، میزبان ان اختصاصاً درخت خرما گزارش شده است. طرز خسارت این سوسک بدین ترتیب بوده که لاروهای آن در چوب تاج درخت خرما زندگی می کنند و بر اثر تغذیه از قاعده دمبرگ ها و یا چوب تاج دالان‌های متعددی می سازند. محل آفت زده مملو  از فضولات لارو است که با شیره نباتی مخلوط می گردد و به رنگ سیاه در می آید.

محصول خرمای درختان آفت زده کم و نامرغوب و عمر درختان نیز کم می شود و از نظر اقتصادی ارزش درختان پایین می آید. طبق بررسی های دکتر عبدالحسین در جنوب کشور عراق حدود67/3% درختان خرمای آن نواحی مبتلا به این چوب خوار هستند. سوسک چوبخوار خرما در ایران در استانهای خوزستان، فارس ،کرمان، بلوچستان و بنادر خلیج فارس انتشار دارد. ضمناً کشورهای عراق، الجزایر و هندوستان نیز از مناطق دیگر انتشار این آفت می باشند.

اندازه سوسک ماده۲۷_۳۵ میلی متر و سوسک نر۲۱_۲۴ میلیمتر میباشد. بدن سوسکها کمی کرکدار و رنگ آن قهوه‌ای روشن است. چشم های مرکب سوسک درشت و رنگ چشم ها قهوه ای مایل به سیاه و شاخک ها ۱۲ مفصلی است. درماده شاخک کوتاه تر از طول بدن در نرها تا انتهای شکم می رسد.

سینه شفاف و در روی آن خطوط برجسته نامنظم وجود دارد. لبه های بال ها در حلقه آخری شکم در نرها مستقیم بوده ولی در حشرات ماده محدب و توأم با یک فرورفتگی دیده می شود. رنگ تخم سفید شفاف، شکل آن بیضی کشیده به طول۲_۴میلیمتر و به عرض1/8میلیمتر است.اندازه لارو کامل 4/5_5سانتیمتر، رنگ آن سفید شیری و سر لارو قهوه ای تیره است.

حلقه اول سینه بزرگتر از حلقه های دوم و سوم سینه است و در سطح پشتی حلقه اول سه شیار طولی دیده می شود. مقدمه پاها معلوم و رنگ آن سبز زیتونی است. شکل شفیره دراز و کشیده به طول۲۵_۳۰میلیمتر و به عرض۱۰_۱۵میلیمتر می باشد.

سوسک چوبخوار خرما در سال یک نسل دارد. ظهور سوسکها تدریجی و به آب و هوای ناحیه بستگی دارد. پرواز سوسک ها در حوزه بندرعباس از اواخر خرداد تا اوایل تیر ماه و در جهرم تا اواسط مرداد دیده شده است.زندگی سوسکها۱۵_۲۰روز طول می کشد. در طی این مدت سوسک های نر و ماده با یکدیگر جفتگیری می‌نمایند و افراد ماده در تاج درخت نزدیک قاعده دم برگ‌های جوان تخم ریزی می کنند.

تخمریزی سوسک‌ها انفرادی و پراکنده و مدت چند روز متوالی ادامه دارد. نشو و نمای تخم ۱۵ روز است. لاروهای جوان در ابتدا قاعده برگ را سوراخ و به داخل ساقه کلفت دمبرگ نفوذ می نماید و پس از مدتی تغذیه دالان‌های لاروی می سازند. به تدریج که لارو بزرگ می‌شود حجم دالان‌ها بزرگتر شده و لارو به طرف عمق تاج درخت فرو میرود و تا بهار سال آینده از چوب تغذیه می کند. در اواخر اردیبهشت ماه لارو کامل داخل دالان بزرگتری که گهواره نام دارد و در نزدیک قاعده دمبرگ یا دمخوشه خرما است شفیره می شود و پس از سه هفته از شفیره سوسک ظاهر می گردد. سوسکها در موقع خروج از گهواره به کمک قطعات دهان پوست گهواره را سوراخ کرده و خارج می شوند.

لاروهای این حشره در اندام های زنده و شاداب نشو و نما می نمایند و بالعکس لارو سوسک های شاخدار در بافتهای پوسیده و یا خشک شده دیده نمی شوند. در نخلستان های کنار رودخانه و یا نزدیک نهر آب و یا در نقاطی که تعداد آبیاری در نخیلات بیشتر متداول است خسارت این آفت زیادتر می باشد. بدیهی است در نقاطی که فاصله درختان خرما کم و یا در نخلستان هایی که درختچه های دیگری کاشته شده باشد صدمات آفت چوب خوار بیش از نخلستان هایی است که درختان خرما دارای فواصل بیشتری بوده و در بین آنها درختان دیگری کاشته نشده باشند.

مبارزه با این آفت فقط در موقع خروج و پرواز سوسک ها و قبل از جفتگیری توصیه می شود. استفاده از سموم شیمیایی علیه این آفت در ایران هنوز جنبه آزمایشی دارد و رعایت نکات زیر در سمپاشی لازم به نظر می رسد:

۱_ از استعمال سموم بادوام که پس از مصرف تا مدت زیادی مسمومیت ایجاد می‌کند باید خودداری شود و حتی المقدور از سمومی استفاده گردد که احتمال خطر مسمومیت میوه خرما تا موقع برداشت محصول به کلی زائل شده باشد.

۲_ برای رعایت صرفه جویی در سمپاشی حتی المقدور باید سعی شود که تاریخ شروع مبارزه با چوب خوار همزمان با سمپاشی سایر آفات از قبیل کرم میوه خوار خرما، زنجره خرما و کنه گرد آلود خرما انجام شود.

۳_ نظر به اینکه پس از برداشت محصول خرما آفت چوبخوار تا اردیبهشت سال بعد(حدود۹ماه) از سال زندگی خود را به حالت لارو در تاج و تنه درختان خرما می گذراند استعمال سموم سیستمیک مفید و بی ضرر به نظر می رسد.