مگس گیلاس
.Rhagoletis cerasi L
Syns.Rhagoletis signata Meig., Spilographa cerasi, Zonosema cerasi
.Tephritidae, Dipt
مگس گیلاس یا مگس آلبالو در ایران ابتدا در سال ۱۳۱۶ توسط افشار گزارش شده است. این آفت منحصراً به گیلاس و آلبالو حمله کرده و گاهی روی بعضی از ارقام گوجه و زرشک نیز ممکن است دیده شود. خسارت این مگس روی گیلاس های زودرس کمتر دیده می‌شود و حداکثر آلودگی روی ارقام دیررس می باشد. طرز خسارت آفت بدین ترتیب بوده که مگس ماده زیر پوست میوه گیلاس و آلبالو تخم ریزی می کند و به اصطلاح کرم هایی که از تخم خارج می شوند از گوشت میوه تغذیه کرده و میوه را فاسد و نامرغوب می سازند. میوه ای که در داخل آن کرم مگس گیلاس نشو و نما میکند ، معمولاً نرم شده پوست آن پلاسیده و قهوه‌ای رنگ شده و اغلب می گندد . میزان خسارت این حشره گاهی تا۵۰_۷۰ درصد محصول میرسد در بهار سال ۱۳۶۱ ، در یکی از باغ های ناژنان اصفهان ،میزان آلودگی میوه‌های گیلاس بر اثر این آفت تا ۸۰ % نیز تعیین گردیده است .مگس گیلاس در اغلب نقاط میوه خیز کشور، بالاخص در اطراف تهران، شیراز، فیروزکوه ،آذربایجان و اصفهان و شمال کشور انتشار دارد.
خسارت لارو مگس گیلاس بر روی میوه گیلاس
مگس گیلاس، حشره‌ای است،به طول ۴-۵ میلی‌متر و به رنگ عمومی تقریباً سیاه شفاف. مگس نر قدری کوچکتر از مگس ماده است. سر حشره زرد روشن متمایل به نارنجی می باشد. شاخکها از نوع مودار و به رنگ حنایی و از سه مفصل تشکیل شده است. مفصل سوم شاخک مستطیلی شکل و حدود۲-۳ برابر مفصل دوم است. روی سر دو چشم مرکب بزرگ قرار دارد که قسمت اعظم سر را تشکیل می دهد. بالهای این حشره یکی از مشخص ترین اعضای آن است که بدین وسیله می توان آن را در باغ تشخیص داد. تعداد بالها یک جفت و رنگ آنها خاکستری مایل به زرد و طول تقریبی آن4/2 و عرض آن 1/8 میلی متر است. روی بال ها نوار ها و لکه هایی دیده می شود. پنجه پاها زرد رنگ و هر یک از پنج مفصل تشکیل یافته است. تخم مگس گیلاس سفید رنگ ، بیضوی کشیده و طول آن در حدود0/8 میلی متر است. رنگ لارو پس از تکامل سفید شکری مایل به زرد می باشد. شفیره استوانه‌ای یا خمره ای شکل و در قسمت وسط قدری بطور است.طول آن ۳-۵ میلی متر و عرض آن1-1/5 میلی متر می باشد. جلد خارجی شفیره و سفت و سخت و کیتینی است. رنگ آن زرد روشن و یا خاکستری مایل به زرد بود روی اون دوایری به موازات مقطع عرضی دیده می شود، تعداد این حلقه ها به ۱۰ عدد می رسد.
حشره کامل مگس گیلاس
مگس گیلاس زمستان را به صورت شفیره در عمق ۱-۷ سانتی متری از سطح خاک به حالت دیاپوز می‌گذراند. حداکثر ظهور حشرات کامل موقعی صورت می‌گیرد که شفیره ها در حدود ۱۵۰ روز در حرارت های بین صفر تا ۵ درجه سانتی گراد قرار گرفته باشند. ظهور حشرات کامل در هر منطقه بستگی کامل به شرایط آب و هوایی داشته و معمولاً در اواسط بهار و در اصفهان از دهه دوم اردیبهشت به مدت یک ماه و نیم به طور تدریجی انجام می‌شود. حشرات کامل به مجرد ظهور روی درختان گیلاس و آلبالو پرواز کرده و با فرو بردن تخم ریز نیش مانند خود در نسوج برگ ها یا میوه ها جوان موجب ترشح شیره گیاهی شده که با استفاده از قطعات دهان لیسنده خود از این ترشحات تغذیه می کنند. این تغذیه در مورد حشرات ماده جهت رسیدن به بلوغ جنسی اجباری است. مگسهای ماده۵-۶ روز پس از جفت گیری شروع به تخم ریزی می نمایند، این مرحله در اصطلاح مرحله قبل از تخم ریزی نامیده می‌شود. حشرات ماده به وسیله تخمریز خود درز کوچکی در سطح میوه های نارس گیلاس و آلبالو ایجاد کرده و زیر پوست هر میوه یک تخم می گذارد.
گاهی در یک میوه چند ماده تخم ریزی می کنند ولی در هر میوه فقط یک کرم نشوونما می نماید. محل های تخم ریزی در سطح میوه پس از مدتی در اثر رشد نسج های میوه از بین رفته و در مراحل اولیه نمی توان میوه های آلوده را از میوه های سالم متمایز نمود. در موقع تخم ریزی مگس میوه های گیلاس تقریباً در مرحله رنگ انداختن میباشند. تعداد تخمی که هر حشره ماده طی دوره زندگی خود می گذارد در منابع متفاوت ذکر شده است. به‌طوریکه کمالی در حدود ۴۰۰ عدد در عرض ۲۵ روز و زمردی به تعداد ۵۰- ۶۰ عدد می نویسند. تخمها در شرایط آب و هوایی مختلف۷-۱۰ روز بعد تفریخ می گردد. لاروهای جوان از گوشت میوه تغذیه کرده و تا نزدیکی هسته پیش می روند. دوره لاروهای آفت ۱۵-۲۰ روز طول میکشد و پس از این مدت لارو میوه را سوراخ نموده و از آن خارج و بر روی زمین می افتد و در چند سانتیمتری خاک به شفیره تبدیل می‌گردد و تا بهار سال آینده به همین حالت باقی می‌ماند. در مناطق شدیداً آلوده، تعداد شفیره ها در مترمربع تا ۱۰۰ عدد نیز بالغ می شود. بدین ترتیب مگس گیلاس فقط یک نسل در سال دارد.
شخم زدن و بیل زدن خاک اطراف درختان در زمستان باعث تلفات شدید آفت می گردد و گفته می شود که ارقام زودرس گیلاس، کمتر مبتلا به مگس گیلاس می‌شوند، ولی در اصفهان روی رقم زودرس اصفهانی نیز آفت دیده می شود. در رابطه با مبارزه شیمیایی ،اسفند ماه میتوان خاک پای درختان را که آفت در آنجا زمستان گذرانی می نماید با حشره کش های مناسب ضد عفونی و سپس شخم زده و آبیاری نمود تا شفیره ها از بین بروند. برای مبارزه شیمیایی علیه حشرات کامل نیز در اواسط بهار بایستی درختان را با دیپترکس ، دیازینون و یا مالاتیون سمپاشی نمود. بهترین موقع سمپاشی یک هفته قبل از رنگ انداختن میوه هاست. ضمناً لازم است باغداران به طور همگانی اقدام به مبارزه بنمایند، زیرا در غیر این صورت نتیجه کافی به دست نخواهد آمد. زمردی می‌نویسد، برای تعیین تاریخ خروج مگسهای گیلاس در طبیعت میتوان از محلولهای جذب کننده مانند، محلول ۲ درصد استئارات آمونیوم استفاده نمود.
