شپشک نخودی به
.Eulecanium coryli L
.Syns.Eulecanium mali Schrk
Lecanium coryli L., Lecanium robiniarum,Eulecanium xylostei
.Lecaniidae,Hom
شپشک نخودی در ایران همزمان در سال ۱۳۲۸ توسط کوثری و دواچی گزارش شده است و احتمالاً از سالهای دورتر نیز این آفت در ایران وجود داشته و شاید هم بعضی از کارشناسان آن را مشاهده ولی تا سال ۱۳۲۸ کسی کتباً گزارش ننموده است. شپشک نخودی در سال های اخیر در بعضی از نواحی میوه خیز کشور بالاخص در اصفهان طغیان داشته و باغداران در اوایل بهار که مصادف با ظهور ترشحات شیر ه ای حشره است اغلب برای چگونگی مبارزه به کارشناسان مراجعه می کنند.
درختان مورد حمله این آفت در ایران عبارتند از:به،گیلاس،بادام،گردو،سیب،گلابی،هلو،زرد الو،ازگیل،انجیر،زبان گنجشک،آلوزرد،فندق،زالزالک،آلبالو،گوجه،افرا،تبریزی،بید،بلوط،گل سرخ،سیکاسوشمشادرسمی. شپشک نخودی اغلب به شاخه های جوان درختان میزبان حمله می کند ولی پوره های سنین مختلف آن روی برگ و میوه نیز در اوائل زندگی فعالیت می نمایند. با آن که در اوائل بهار همزمان با تکامل حشره ماده و تخم ریزی آن، شیرابه ای روی شاخه ها ترشح می‌گردد و توجه باردار را به خود جلب می کند، ولی خسارت آفت از نظر خشکانیدن درخت چندان اهمیت ندارد.
شاید هم کمبود خسارت آن مربوط به تک نسلی بودن شپشک و فعالیت پارازیت‌های آن باشد و اغلب پوره ها نیز که روی برگ مستقر شده‌اند با فرارسیدن فصل خزان و ریزش برگها از بین می‌روند. شپشک نخودی احتمالاً در اغلب نواحی میوه خیز کشور وجود دارد ولی تاکنون از باغ های اطراف تهران ،دامغان ،اصفهان، نطنز، کاشان، آذربایجان ،کرمان، خراسان ، کرمانشاه ، فارس ، خرم آباد ، لرستان و بروجرد گزارش شده است.
حشره کامل شپشک نخودی تقریبا کروی و نخودی شکل و در قسمت شکم مسطح و به گیاه چسبیده است. این قسمت شپشک کم عرض تر از سایر قسمتهای بدن آن می باشد. قطر این شپشک۴_۵/۵ میلی متر و رنگ ماده بالغ قهوه ای زرد تا قهوه ای تیره براق بوده و روی بدن لکه های زیتونی رنگ و یا زرد قهوه‌ای وجود دارد. افراد مسن همیشه به رنگ پوست درخت در می آیند. شاخکهای حشره۶_۷ بندی می باشد. تخمها بیضی شکل ، کرمی یا نارنجی رنگ میباشند و قطر آنها به حدود0/5 میلی متر می رسد .سطح تخمها شفاف بوده ولی معمولاً از ماده مخصوص مو می شکل که به صورت گرد سفید رنگی در آمده مستور میباشد و همین گرد باعث میشود، تخم ها به هم نچسبند.
رنگ تخم ها در موقع تفریخ پر رنگ تر شده و نزدیک به سرنجی می‌گردد. پوره های سن اول کشیده و نارنجی و به طول0/5میلیمتر هستند. پاهای آنها خوب رشد نموده و در انتهای بدن درز یا شکاف مخرجی به خوبی دیده می شود. این شکاف تا مرحله بلوغ وجود داشته و پس از مرگ ماده بالغ محل خروج پوره های متحرک از زیر سپر می باشد. پوره های سن دوم کشیده و نسبتاً مسطح و بزرگتر ولی نسبت به پوره های سن اول پاها و شاخکها ها کوتاه تر است.رنگ این پوره ها پررنگتر وقهوه ای شده وپشت آنها کمی کیتینی می گردد، این پوره ها نیز مانند پوره های سن اول متحرک بوده ولی حرکت آنها کندتر و ضعیف تر است. از این دوره به بعد حشرات به تدریج شکل اصلی خود را پیدا نموده و برجسته می شوند تا تبدیل به حشره بالغ گردند. غشا پشت این حشره در موقع تخم ریزی سخت کیتینی شده ، به تدریج حشره در زیر آن از بین رفته و بلاخره غشا بدن تبدیل به یک محفظه کروی تخم می شود.
زیست شناسی شپشک نخودی به در شرایط آب و هوایی اصفهان روی درختان به و زردآلو مطالعه گردیده و برابر این تحقیقات، شپشک مزبور زمستان آن را به صورت پوره های سن ۲ روی شاخه ها می گذراند. در اوائل بهار پوره ها به شپشک کامل تبدیل شده و حشرات ماده همزمان با گل کردن درختان به در اوایل فروردین ماه شروع به تخم ریزی نموده که تا آخر اردیبهشت ماه ادامه دارد. نشو و نمای تخم حدود ۲۰ _۲۵ روز طول می کشد و بدین جهت تا اواخر خرداد ماه نیز در داخل سپر ماده هنوز تخم دیده میشود.
تعداد تخمی که در زیر هر سپر ماده گذارده میشود، متفاوت و حداقل ۲۰۰ و حداکثر ۱۵۷۰ عدد شمارش شده است. شپشک مادر پس از اتمام تخم ریزی مرده و خشک می شود. در این موقع بر اثر خشکی غشای کیتینی شکاف مخرجی در ناحیه پی ژید یوم باز شده و راه خروجی پوره ها را به وجود می‌آورد و این زمان مصادف است با خروج پوره های متحرک. درشرایط اصفهان، تخم مرغ در دهه اول خرداد ماه تفریخ شده و چند روزی زیر سپر باقی مانده و سپس از راه شکافی که در بالا توضیح داده شد خارج می‌شوند. پوره های جوان فعال بوده و روی برگ ها و شاخه ها برای استقرار و تغذیه پراکنده می‌شوند. حداکثر پوره‌ها در اواسط خرداد ماه دیده میشود و چنانچه سمپاشی ضرورت پیدا نماید، بایستی در این موقع اقدام نمود.
در اواخر خرداد پوره ها روی برگها موقتاً بی حرکت و ثابت می شوند و به هیچ وجه مانند بعضی از شپشک های دیگر روی میوه ها مستقر نمی‌گردند. روی درختان به پوره ها روی سطح رویی برگ ها که کمتر کرک دارند و مخصوصاً روی رگبرگ های اصلی مستقر شده و کمتر به پشت برگها می روند.
دردرختان گیلاس ، آلبالو و گوجه برعکس درخت به پوره‌ها بیشتر در پشت برگها و کنار رگبرگ اصلی ثابت می شوند و در سطح فوقانی کمتر قرار می گیرند. از اوایل آبان ماه با کاهش درجه حرارت هوا و شروع ریزش برگها پوره‌ها کم کم تا اوایل آذرماه از روی برگ ها به روی شاخه های جوان مهاجرت می نمایند. پوره‌ها روی شاخه ها کنار هم و به صورت متراکم ثابت می شوند. در بهمن‌ماه پوره‌ها درشت شده و روی پشت آنها کرکهای بلندی در هم پیچیده به وجود می آید.
از اوایل اسفند ماه با افزایش تدریجی درجه حرارت پوره ها متورم شده و سریع تکامل می یابند، در این موقع جوانه های درختان نیز متورم شده اند و ترشحات شیره ای نیز به وسیله حشره به وجود می آید.در این زمان قطر سپر شپشک۲_۳ میلیمتر بوده و در اوایل فروردین ماه متدرجاً درشت تر شده و شپشک فرم اصلی خود را پیدا می‌کند و قطر آن به۴_۵/۵ میلی متر میرسد. با توجه به مطالب بالا، شپشک نخودی در شرایط آب و هوایی اصفهان فقط یک نسل در سال دارد.
شپشک نخودی شدیداً مورد حمله چند نوع زنبورپارازیت قرار میگیرد، به طوری که در اکثر موارد سمپاشی علیه آن توصیه نمیگردد. اتفاقاً خروج حشرات کامل زنبورهای پارازیت از سپرها اغلب با ظهور پوره ها همراه است و چنانچه اقدام به سم پاشی شود، این حشرات مفید نیز از بین خواهند رفت.