شپشک توت
Pseudaulacaspis pentagona Targioni
.Syns. Diapis pentagona Targ., Sasakiaspis pentagona Targ
.Diaspididae, Hom
Eng.White scale
تاریخچه، درختان مورد حمله و طرز خسارت شپشک توت که مبدا آن آسیا می باشد. در حدود سال ۱۳۴۵ است که آفت همراه با نهالهای توت از ایتالیا به ایران وارد و در گیلان مستقر گردیده است. شپشک توت در کشورهای خارج روی عده‌ای از انواع درختان مثمر ه و غیرمثمر ه و نباتات زینتی فعالیت دارد ولی در ایران فقط روی توت، گردو و اخیراً احتمالاً کیوی و بید وجود دارد. شپشک مزبور به شاخه ها و ساقه درختان میزبان خود حمله کرده ولی به هیچ وجه روی برگ دیده نمی‌شود.
درختان مبتلا به تدریج ضعیف شده و پس از مدتی خشک می‌شوند. شپشک توت در اکثر کشورهای جهان بالاخص در نواحی گرم انتشار دارد. در ایران آفت مزبور در استان گیلان در نقاط توتون کاری مانند لنگرود، ،طاهر گوراب، کسماء، فومن ، پسیخان، آستارا، هشتپر، صومعه‌سرا ، رودبار، رودسر و رشت و همچنین در مازندران ، مغان و جلفا وجود دارد.
تشخیص شپشک توت به واسط شباهتی که به عده ای از شپشک های دیگر دارد خالی از اشکال نیست و تمیز قطعی آن مستلزم تهیه پرپاراسیون و مشاهده مشخصات میکروسکوپی این حشره است.از نظر ظاهری چنانچه دقت نشود،گاهی با شپشک Hemiberlesia cameliaاشتباه می شود.سپرماده کروی،اندکی برجسته، دارای سه پوسته لاروی و قطر آن1/8_2/6میلیمتر است. رنگ آن سفید مایل به قهوه‌ای است.
در حالیکه سپر لاروی در مرکز به رنگ نارنجی می باشد. پوسته لاروی حشره نر سفید رنگ وطول آن به1/5میلیمتر می رسد. بدن حشره ماده بالغ زرد خالص و شکل آن پهن و عریض و پی ژید یوم دارای سه جفت پالت بزرگ است که پالت های میانی خیلی قوی و اندکی با هم اختلاف دارند. قسمت کناری اندکی دندانه ای شکل و در قسمت قاعده داخلی به یکدیگر چسبیده اند.سپر نرکوچک،باریک وسفید رنگ وطول آن0/9_1/1میلیمتر است.تخمها زرد وبیضی شکل است.
شپشک توت در شرایط آب و هوایی گیلان سن اصل در سال دارد و زمستان را به صورت پوره سن سوم می‌گذراند. در بهار پس از تکمیل زندگی پوره سن سوم حشرات ماده تخم ریزی می کنند. هر حشره ماده به طور متوسط ۱۵۰ تخم میگذارد. تخم ها پس از ۱۰ روز تفریخ شده و پوره ها خارج می شوند. اولین پوره های نسل اول در اواسط اردیبهشت ظاهر می گردند. نسل دوم از اوایل یا اواسط تیرماه و نسل سوم از اواخر مرداد یا اوایل شهریور ماه شروع می شود.
به طور کلی نسل اول حدود ۷۰ روز، نسل دوم ۵۰ روز طول می‌کشد و نسل سوم از اوایل شهریور ماه تا اواسط اردیبهشت ماه سال آینده ادامه دارد. زندگی زنبور با تخم گذاری در بدن پوره سن دوم ماده شروع و پس از طی مراحل لاروی و شفیرگی به صورت حشره کامل از بدن حشره کامل شپشک خارج میشود. زنبور پارازیت ماده ۲۰ تا ۳۰ عدد تخم میگذارد. میزان کارایی آن در شرایط آزمایشگاهی نسبت به شرایط طبیعی افزایش می‌یابد و در شرایط طبیعی در سطح پارازیتیسم بر حسب شرایط جوی و وضعیت میزبان دارای تغییراتی است.
با توجه به این که دامنه انتشار شپشک توت در ایران نسبتا محدود و زنبور پارازیتی نیز دارد، سمپاشی نمی‌توان فعلا علیه آن توصیه نمود. بدیهی است بایستی در زمینه جلوگیری از گسترش این آفت که ممکن است با انتقال نهال توت جهت پرورش کرم ابریشم انجام گیرد تدابیری اتخاذ گردد.
اخیراً فتح العلومی مبارزه شیمیایی علیه این شپشک توصیه نموده و می نویسد: بهترین موقع مبارزه شیمیایی زمانی است که پوره های شپشک توت به تازگی از تخم خارج شده باشند و با توجه به سه نسل آفت، تاریخ های خروج پوره ها عبارتند از اوایل اردیبهشت، اواسط تیرماه و اوایل شهریور ماه، سمپاشی اول تقریباً مصادف با باز شدن جوانه های درختان توت بوده و از نظر سمپاشی زمان حساسی می باشد.
از طرفی چون حشره کش ممکن است دوام داشته باشد، بقایای آن اثرات نامطلوبی روی کرم ابریشم خواهد گذارد و این مرحله سم پاشی به طورکلی خالی از اشکال نخواهد بود سمپاشیهای نوبت دوم و سوم را می توان با اطمینان بیشتر انجام داد و برای این منظور نیز از سموم فسفره مانند دیازینون۶۰%به نسبت۲۰گرم همراه با۲۰۰گرم روغن ولک در ۲۰لیتر آب استفاده می شود.
