شپشک آرد آلود مو (Planococcus citri(Risso))
برابر گزارش کوثری در سال۱۳۲۴،شپشک آرد آلود مو ،اولین بار توسط افشار در ارومیه مشاهده شده است. درختان مورد حمله این شپشک در ایران عبارتند از:مو،مرکبات،انجیر،توت،انار،چنار و بعضی از گیاهان زینتی.
این شپشک به کلیه قسمتهای مختلف مو از قبیل تنه ،ساقه،برگ،جوانه و خوشه انگور حمله کرده و از خود ماده مومی سفید رنگی ترشح می کند و برابر تغذیه خرطوم خود را وارد نسوج گیاه کرده ،شیره ان را می مکد.حمله این آفت باعث ضعف درخت و مانع رشد آن می گردد.
گاهی به همراه فعالیت شپشک و ترشح شیره قارچ فوماژین نیز ظاهر می شود. با توجه به اینکه علاوه بر گونه Pseudococcus citriگونه p.maritimus نیز از روی مو و همچنین سرو و کاج در ایران گزارش شده لازمست در مناطق آلوده دقیقا در مورد شنا سایی گونه شپشک آرد آلود مطالعاتی انجام گیرد .مثلا در اصفهان شپشک آرد آلود روی سرو و مو وجود دارد ولی در مورد اینکه آیا از یک یا دو گونه هستند تحقیقی نشده است.
شپشک آرد آلود مو در اکثر مناطق ایران بالاخص در استانهای تهران ، اصفهان، فارس، لرستان، آذربایجان و سواحل بحر خزر انتشار دارد. شپشک مزبور در اصفهان اغلب روی موهای داربستی و در منازل شیوع دارد و شدت خسارت آن در نواحی لنجان بیشتر است.
شکل شناسی:
بدن شپشک ماده تخم مرغی ،به رنگ کرمی روشن و از گرد سفید رنگی پوشیده شده و به همین جهت به آن شپشک آرد آلود گفته می شود .در طرفین بدن حشره ۱۷جفت رشته های کوتاه سفید رنگ مومی که ضخامت آنها در قاعده نسبتا زیادتر است قرار دارند.طول این رشته ها تقریبا مساوی به استثنای یک جفت رشته دمی که طویل تر و برابر یک چهارم طول بدن حشره می باشد.طول ماده کامل به حدود۵/۵میلیمتر و عرض آن به ۳میلیمتر می رسد.تخم حشره به طول 0/3میلیمتر،کشیده و به رنگ زرد کرمی روشن است(1969,TaIhou K)
بدن حشره بندبند و با وجود ترشحات سفید مومی بندها بطور وضوح دیده میشود . حشره ماده در طول زندگی سه مرحله پورگی را طی می کند و در این مدت پاها و شاخکها تا مرحله بلوغ حفظ می گردد.
شاخک ها ۸مفصلی که مفصل سومی با دومی مساویست .حشره نر این شپشک به رنگ زرد لیموئی و دارای یک جفت بال سفید می باشد،که شکل بال تقریبا مدور است (کوثری،۱۳۲۸).
زیست شناسی:
این شپشک در نواحی گرم و در گلخانه ها زمستان را به صورت تمام مراحل مختلف زندگی از قبیل تخم،پوره حشره بالغ بسر می برد نشوونمای آن بهیچ وجه متوقف نمی شود و فقط موقعی که درجه حرارت پائین می افتد مختصر وقفه ای در رشد آن به وجود می آید.در اصفهان پوره ها و حشرات کامل این شپشک در زمستان در زیر پوست تنه و شاخه های مو و در اطراف طوقه دیده می شود.
شپشک مزبور بر خلاف شپشک های سپر دار در تمام مدت زندگی خود متحرک می باشد و حشره ماده فقط در موقع تخمریزی بی حرکت مانده و تخم های خود رادر لابلای رشته های مومی زیر بدنش قرار می دهد.تخمگذاری تا چند هفته به طول می انجامد و هر حشره ماده برابر نوشته تلحوک(Talhouk,1969) ۱۰۰_ ۳۰۰عدد و مطابق نوشته دواچی (۱۳۲۸) احتمالا تا ۱۰۰۰عدد تخم می گذارد و معمولا شرائط حرارت و رطوبت محیط نقش عمده ای در باروری حشره ماده و تعداد تخم آن دارد.
پوره هائی که از تخم خارج می شوند به قسمتهای مختلف گیاه رفته و غالباً تعداد زیادی از آنها در یک نقطه جمع شده و مواد مومی از خود ترشح می کنند.
پوره هایی که از تخم خارج میشوند به قسمتهای مختلف گیاه رفته و غالبا تعداد زیادی از آنها در یک نقطه جمع شده و مواد مومی از خود ترشح میکنند. این حشره زمستان را بصورت پوره سن یک در پناهگاههای مختلف بسر میبرد و در این حالت در لابلای توده پنبه ای شکل که حشره مادر ترشح میکند قرار گرفته اند.در اوایل بهار به محض گرم شدن هوا پناهگاه خود را ترک کرده و متوجه سرشاخه ها میشوند و شروع به تغذیه میکنند.
این پوره ها پس از دوبار تغییر جلد در حدود اوایل تیرماه تبدیل به حشره کامل میشوند. حشرات ماده در موقع تخم گذاری توده درهمی از مواد مومی پنبه ای شکل ترشح میکنند و در لابلای ان تخم ریزی میکنند. این تخمها به فاصله 1هفته تا 10روز باز میشوند. این پوره ها گاهی لابلای خوشه انگور نفوذ کرده و باعث الودگی ان میشوند. حشرات کامل نسل دوم در اواخر مردادماه ظاهر میشوند.
این حشرات حدود شهریور ماه شروع به تخم ریزی میکنند. پوره هایی که از این تخمها خارج میشوند با فرارسیدن هوای سرد به پناهگاه های زمستانه میروند و تا بهار سال بعد منتظر میمانند.
تعداد نسل این شپشک در مناطق مختلف متفاوت بالاخص در ایران معلوم نیست و تلحوک (۱۹۶۹) تعداد نسل آنرا در نواحی لبنان و سوریه ۴_۶نسل و در مناطق کوهستانی۳_۴ نسل در سال ذکر می کند و مخصوصاً بعلت تداخل نسلها تعداد آنها دقیقاً معلوم نمی شود . شپشک آرد آلود مو مانند می نمایند. یکی از شکار گرهای این شپشک کفش دوزک Scymnus quadrimaculatusاست.
زمان مبارزه شیمیایی:
با توجه به تغذیه شپشک آرد آلود انگور از شیره گیاهی، آفتکشهایی که روي حشراتی مانند شته و سایر شپشکهاي گیاهی موثر میباشند و خطرات زیست محیطی کمتري دارند، در حال حاضر براي کنترل شپشک آرد آلود انگور نیز قابل توصیه هستند.دو زمان براي تاثیر مناسب کنترل شیمیایی علیه این آفت توصیه شده است. یکی زمانی که پوره ها در سطح شاخه ها و جوانه ها آزادانه در حال حرکت هستند و دیگري زمانی که پوره هاي متحرك هنوز پوشش رشته هاي مومی سفید را روي بدن خود ترشح نکرده اند. بنابراین با توجه به زیست شناسی شپشک آرد آلود انگور، ضعیفترین مرحله رشدي، پوره هاي تازه از تخم خارج شده و پوره هاي سن 1 و 2 آفت که متحرك هستند میباشند. براي تعیین زمان از تله هاي زرد رنگ چسبناك استفاده میشود. این تله ها را روي گیاه درمحل شاخه ها، تنه و ساقه نصب کرده و زمانی که تعدادي حشره بالغ نر در تله ها مشاهده شد هفته بعد زمانی است که پوره هاي سن اول از تخم تفریخ شده و زمان مبارزه است. همچنین استفاده از کارتهاي زرد سبب میشود حشرات نر به دام افتاده و مانع جفتگیري شود.
روشهای کنترل و مبارزه :
مبارزه بیولوژیک:
زنبور پارازیت و کفشدوزک کریپتالموس دشمنان طبیعی برای شپشک آرد آلود محسوب میشوند و در کنترل آن نقش مهمی دارند .
همچنین اوکالیپتوس نیز به عنوان دور کننده این آفت عمل می کند.
مبارزه زراعی :
هرس شاخه های آلوده
استفاده از تله چسب برای به دام انداختن شپشکهای نر
پرهیز از آبیاری زیاد
پرهیز از کود دهی زیاد
عدم استفاده زیاد از کود ازته
شستشوی مرتب گیاه با صابون محلولپاشی برای جلوگیری از آلودگی مجدد گیاه
کنترل و از بیرن بردن مورچه ها
مبارزه شیمیایی :
1- سمپاشی زمستانه:برای از بین بردن حشرات بالغ و تخم ها میتوان سمپاشی زمستانه انجام داد.
2-استفاده از حشره کش های سیستمیک
3-محلولپاشی آفت کش دورسبان 2 لیتر به همراه2 لیتر روغن ولک در زمان مشاهده آفت شپشک آرد آلود ( تکرار محلو لپاشی در صورت نیاز )
4-سمپاشی سم اتیون(قبل از استفاده حتما با گیاه پزشک منطقه مشاوره کنید) 2 لیتر به همراه صابون محلولپاشی در هزار لیتر آب (تکرار در صورت نیاز)
5-گوگرد پاشی بر روی درختان
6- استفاده از لعاب گوگرد و آهک بر روی تنه درختان
7-سمپاشی مالاتیون به نسبت سه درهزار
بهتر است همیشه قبل از سمپاشی و محلولپاشی آبیاری انجام گیرد .
سموم فسفره مانند گوزاتیون و یا سوپراسید علیه این آفت موثر هستند.یک سمپاشی با گوزاتیون 20درصد به نسبت 2.5در هزار تلفات قابل ملاحظه ای را روی آفت ایجاد میکند.
