سپردار سان ژوزه

Quadraspidiotus  perniciosus  comstock.Syns

Aspidiotus  perniciosus  var. albopunctatus  Cockerell

,Aspidiotus  andromelas  Ckll.,Aspidiotus  fusca  Maskell

Aonidiella  perniciosa  comst., Comstockaspis  perniciosa

.Diaspididae,  Hom

Eng.  Son  Jose  scale

مبدا اصلی سپردار سان ژوزه احتمالاً نواحی شمال کشور چین می باشد و سپس از آنجا به ژاپن و سایر کشورهای جهان انتقال یافته است. این سپردار اولین بار در سال ۱۸۷۳ میلادی به وسیله کمستوک, حشره شناس آمریکایی در دره سان ژوزه ایالت کالیفرنیا جمع‌آوری و به نامAspidiotus  perniciosusنام گذاری گردید. سپردار سان ژوزه ابتدا آفات قرنطینه کشور محسوب می شد و حبیبیان می نویسد که این سپردار در ایران اولین بار در سال ۱۳۴۵ روی شاخه های میوه که از گیلان جمع آوری و به موسسه تحقیقات آفات و بیماریهای گیاهی فرستاده شده بود، دیده شده است ،ولی زمردی در باره تاریخچه این سپردار می‌نویسد که اولین بار در اواخر اسفند ماه ۱۳۴۶ از روی درختان میوه ناحیه کسما از بخش فومن گیلان جمع آوری گردیده و باید اذعان داشت که ورود این آفت به ایران مربوط به سال‌های خیلی گذشته است ، زیرا موقعیت انتشار حشره، وضع آلودگی و پارازیته بودن تعدادی از سپر ها نشان می دهد که این آفت از چند سال پیش از این همراه قلمه یا نهال از خارج وارد شده است . سپردار سان ژوزه به عده زیادی از درختان میوه، درختان غیر مثمر ه و درختچه های زینتی حمله می نماید و تعداد میزبان های آن در دنیا به بیش از ۲۰۰ گونه گیاه می رسد.

میزبان های این سپردار که تاکنون در ایران گزارش شده است، عبارتند از: گوجه ،هلو، گلابی، گیلاس، سیب، به، زردالو، ازگیل و از درختان غیر مثمره، صنوبر ،تبریزی ،بید، اقاقیا،به ژاپونی ،شمشاد جنگلی ،شاه بلوط، زالزالک، راش ،زبان گنجشک، آکاسیا ،گردو، توت ،نمدار، نارون ،گل ابریشم و رز .سپردار سان ژوزه کلیه اعضای هوایی درخت ازقبیل، ساقه، تنه، شاخه،  برگ و میوه را مورد حمله قرار میدهد. حشره مزبور با فرو بردن خرطوم خود به داخل نسج گیاه میزبان ،ضمن ترشح سم ،از شیره گیاهی نیز تغذیه می نماید و در اثر خسارت شدید موجب نابودی و حداقل نامرغوبی میوه و یا ترک خوردن پوست وضعف درخت می گردد.حشره در فصل تابستان بیشتر میوه ها را نیز آلوده می‌کند و روی پوست میوه لکه های گرد قرمز ارغوانی به قطر۳_۴میلیمتر(روی سیب)از خود باقی می گذارد. باید توجه داشت که نظیر همین لکه ها بر اثر فعالیت عده‌ای دیگر از شپشک ها نیز به وجود می‌آید که نبایستی از نظر تشخیص اشتباهی رخ دهد.

لکه هایی که به وسیله  سان ژوزه پوست ساقه یعنی بین پوست و مغز درخت ایجاد می‌شود، غالباً باعث ضعف درخت و از بین بردن شاخه های آلوده می گردد. به نظر می رسد که در شرایط آب و هوای ایران حشره نمی تواند خسارت فوق‌العاده زیادی وارد سازد و باعث از بین رفتن نهال و درختان آلوده گردد، زیرا خسارت آفات در مناطق آلوده تاکنون به حال ضعیف مشاهده گردیده است. سپردارسان ژوزه، در اکثر نقاط استان گیلان و مازندران به طور پراکنده انتشار دارد. نواحی آلوده در استان گیلان بیشتر،آستارا ، فومن، بندر انزلی، رشت ،لاهیجان، طاهرگوراب، لنگرود و رودسر می باشد.

سپر ماده گرد ،کمی برجسته و گاهی هم خیلی مسطح است. رنگش خاکستری تیره ،کناره های آن در افراد مسن نازک شده و کمی روشن است. پوسته پورگی در مرکز قرار گرفته و خرمایی زرد است و معمولاً روی آن را ترشحات خاکستری رنگی پوشانده که پس از مدتی از آن جدا می شود. قطر سپر1/8_2/2میلیمتر می باشد. بدن ماده گلابی شکل و گاهی گلابی شکل پهن می باشد. ساختمان پویا ریوم نر مانند ماده، ولی کشیده و بیضی شکل است و پوسته پورگی آن هم خارج از مرکز می باشد و طول آن0/8_1میلیمتر است. حشره نر مرحله بلوغ دارای یک جفت بال و یک جفت چشم و یک جفت شاخک طویل مفصلی و سه جفت پا بوده و به رنگ زرد روشن میباشد و به علاوه نرها فاقد قطعات دهانی بوده و تغذیه نمی کنند. ویژگی پی ژیدیوم یا انتهای بدن ماده دارای دو جفت پالت است که پالت میانی نمو زیادی کرده، کنارش مدور و به خوبی نمایان است. پالت جانبی کوچکتر از پالت میانی است . پس از پالت ها، سه شانه باریک و مضرس وجود دارد که کاملاً از هم فاصله دارند . به غیر از شانه در کنار پی ژیدیوم ضمائم دیگری وجود ندارد.

سپردار سان ژوزه زمستان را در گیلان به صورت پوره سن دوم می‌گذراند .حشره ماده زنده زا بوده و پوره های زیادی می زاید که تعداد آنها بسته به نوع گیاه میزبان متغیر و بین ۲۰۰ _ ۴۰۰ عدد است.پوره های جوان  ابتدا متحرک و فعال بوده و به آسانی از قسمتی به قسمت دیگر درختان منتقل شده و غالباً به وسیله باد ،پرندگان و  غیره منتشر می‌شوند. و پس از طی دوره تحرک معمولاً چند ساعت طول می کشد، پوره به گیاه چسبیده و شروع به ترشح اولین جلد پورگی نموده و در زیر سپر به طور ثابت روی گیاه قرار می‌گیرد .در این مرحله سپر رنگ تیره تری دارد و پوره سن اول پس از تغییر پوست تبدیل به پوره سن دوم می‌شود و در این مرحله از نظر ظاهری خصوصیات جنسی حشره ظاهر شده ،سپر نر شکل درازی به خود می‌گیرد و حشره در زیر سپر دوره پرونمف ونمفی را طی می کند. طبق تحقیقاتی که حبیبیان و ثقه الاسلامی، در زمینه تعداد نسل و بیولوژی این آفت در گیلان انجام داده‌اند، سپردار سان ژوزه در سال ۴ نسل دارد که نسل اول آن از اوایل خرداد ماه شروع شده و نسل چهارم را در زمستان به صورت پوره سن دوم می گذراند.

سپردار سان ژوزه نیز مانند اغلب سپرداران دیگر، دارای دشمنان طبیعی متعددی می‌باشد.این دشمنان شامل دو نوع زنبور پارازیت به اسامی:Prospaltella  perniciosi,  Aspidiotiphagus   citrinusویک نوع کفشدوزک دو نقطه ای شکاری به نامChilochorus   bipustulatusویک گونه قارچ انگل به نامFusarium   juruanumمی باشد.

در رابطه با مبارزه شیمیایی ،ثقه الاسلامی می نویسد، که پوره های سن یک سپردار در شرایط گیلان ،در ماه‌های خرداد ، مرداد و مهرماه در حداکثر تراکم خود هستند و بدین جهت برنامه سمپاشی بایستی همزمان با ماه های مذکور انجام گیرد .سمومی که علیه این آفت روی درختان گوجه توسط حبیبیان آزمایش و توصیه گردیده است  عبارتند از :سوپر اسید۴۰%به نسبت1/5در هزار،گوزاتیون۲۰%به نسبت دو در هزار،اتیون۴۷%به نسبت1/5در هزاروبالاخره دیمکرون۲۰%به نسبت 1/5در هزار که به هر کدام۱۰در هزار نیز روغن ولک اضافه می شود. سمپاشی در سه نوبت و در مواقع مذکور لازم است صورت گیرد.