سوسک سیاه غلات
Tenebrioides mauritanicus L
Ostomatidae, Col
Eng. Cadella
Ger. Schwarze Getreidenager
این سخت بالپوش که آفت انباری است در ایران در سال ۱۳۴۰ توسط فرحبخش گزارش شده است. حشرات کامل و لارو هر دو به محصولات انباری حمله می کنند. آفت در تمام مناطق کشور به شدت انتشار دارد.
حشره کامل سخت بالپوش سیاه براق و یا قهوهای متمایل به سیاهی به طول ۵ تا ۱۱ میلیمتر و به عرض 3 تا 3/5 میلیمتر می باشد. سر این حشره پهن و بزرگ و ذوذنقه ای شکل و قاعده آن عریض تر است و در قسمت فوقانی آن موهای کوتاه قهوه ای رنگ دیده می شود. شاخکها دارای ۱۱ مفصل و ۴ مفصل آخری بزرگ تر از سایرین است. صفحه پشتی سینه در قسمت قاعده باریکتر است و در گوشه آن دارای دو لبه برجسته می باشد. دو طرف قسمت عرض بالائی صفحه سینه ختم می شود. در قسمت عرض بالائی صفحه سینه موهای کوتاه قهوه ای دیده می شود و این صفحه دارای نقاط کوچک نامنظمی است. بالپوشها طویل است و عرض آنها در قسمت پائین بیشتر است و در قسمت خارج به لبه های باریکی ختم می شوند در سطح بالپوشها ردیف های نقطه ای دیده می شود.
شکم حشره به وسیله قطعه واسطه ای به نام پدونکول به سینه متصل می گردد. رنگ پاها در قسمت فوقانی قهوه ای سیر و براق و رنگ پاها و شاخکها در قسمت داخلی قرمز قهوه ای است. در قسمت داخلی و در انتهای ساق پا دو خار بزرگ و در قسمت خارجی چند خار کوچک تر دیده می شود. پنجه ها در حقیقت ۵ مفصلی است ولی بعلت کوچک بودن مفصل اولی ۴ مفصل به نظر می رسد و مفصل آخری که بزرگ تر از سایرین می باشد به دو ناخن ختم می گردد. دهمین و آخرین حلقه شکم سیاه رنگ است و به دو استطاله به نام اروگمفی به همین رنگ ختم می شود. طول شفیره ۷ تا ۱۰ میلیمتر و رنگ آن سفید کرم رنگ است که بتدریج تیره تر می شود حلقه انتهای شکم دارای یک جفت پیوست می باشد.
تخم ها کشیده و سفید رنگ و در دو انتهای آنها قدری نوک تیز و اغلب قدری خمیده به طول 1/2 تا 1/5 میلیمتر می باشد. لارو این حشره به رنگ سفید کدر است و پس از رشد کامل طول آن به ۱۹ میلیمتر می رسد. سر و قطعات دهان و پاهای لارو سیاه رنگ است و روی هر کدام از حلقه های سینه یک جفت خال سیاه رنگ دیده می شود که دو خال روی سینه اول بزرگتر و با یکدیگر تلفیق شده است. بدن لارو نرم و دارای موهائی می باشد.
حشره کامل می گذراند ولی در انبارهای محفوظ و گرم ممکن است عده ای از آنها بحالت لارو و شفیره نیز دیده شوند. در اوایل بهار حشره بالغ چند روز پس از ظهور جفت گیری و حشره ماده پس از جفتگیری شروع به تخم گذاری در دسته های ۱۰ تا ۶۰ عددی در شکاف درودیوار و یا داخل آرد و غلات میکند و هر حشره ماده قادر است ۱۰۰۰ عدد تخم بگذارد. مدت لازم جهت تکامل تخم ها متناسب با درجه حرارت محیط متغیر است و در حرارت ۲۱ درجه تقریبا سه هفته به طول می انجامد در صورتی که این دوره در حرارت ۲۸ درجه بیش از یک هفته طول نخواهد کشید. لاروها در دوره زندگی خود ۴ تا ۶ مرتبه پوست عوض می کنند و خیلی به سرما مقاومت دارند و می توانند در حرارت ۸ تا ۱۰ درجه سانتیگراد تا ۲۴ ماه زنده بمانند. دوره لاروی این آفت در حرارت های متناسب سه ماه است و سپس در داخل محفظه های کوچکی که به وجود می آورد، یا در شکاف در و دیوار و چوب تبدیل به شفیره می شود.
دوره شفیرگی معمولا دو هفته به طول می انجامد و سپس حشره کاملی که خارج می شود ۲۰ تا ۳۰ روز بعد جفت گیری و سپس تخم ریزی می کند. مدت عمر حشره کامل یک سال و بندرت دو تا سه سال است. دوره لاروی این آفت نیز در شرائط نامناسب طولانی است. با این ترتیب در شرائط معمولی دوران تکاملی این آفت از تخم تا حشره کامل کمتر از یک سال به طول می انجامد و در صورت مساعد بودن وضع می تواند در سال دو نسل ایجاد کند. لاروها با رغبت بیشتر از غلات و محصولات غلهای تغذیه می کنند ولی از میوه خشک، بادام، گردو و کاکائو نیز تغذیه و خساراتی وارد می کنند. چون حشرات کامل و لاروهای آن نیز از جنین دانه های گندم تغذیه می کنند در مدت کوتاهی قادر به وارد کردن خسارت به گندم های باری انبار شده می باشند.
چون لاروها عادت دارند برای شفیره شدن در داخل چوب و در آسیابها در قسمت های چوبی ماشین ها ایجاد تونل نمایند از این رو خسارت دیگر این آفت مربوط به انواع چوب می باشد. تونل های حفر شده به وسیله لاروها از مواد آردی پر می شود و در نتیجه محل مناسب و مأمن امنی برای نشوونمای سایر حشرات مهیا می شود. این آفت در ایران و در انبارهای غلات و آرد همراه با سایر آفات انباری مشاهده شده و در فیروزآباد و فارس در انبار پنبه بمقدار زیاد دیده شده ولی خسارت آن قابل توجه نبوده است (سپاسگزاریان، ۱۳۵۷).