سر شاخه خوار پسته
.Chaetoptelius vestitus (Mulsant et Rey) Fuchs
.Syns.Hylesinus vestitus Rey, Chaetophorus vestitus Muls
.Scolytidae, Col
سرشاخه خوار پسته از زمانهای خیلی قدیم در اغلب مناطق پسته خیز جهان وجود داشته و در ایران ابتدا توسط دواچی در سال ۱۳۲۸ شرح داده شده است. گرچه در سایر کشورها میزبان های دیگری نیز برای این آفت ذکر گردیده ولی در ایران به جز درختان پسته روی درختان دیگری هنوز این حشره دیده نشده است.
طرز خسارت این آفت بدین ترتیب بوده که حشرات کامل برای تغذیه به جوانه های که در محل اتصال دمبرگ به شاخه قرار گرفته اند حمله می نماید و آن را سوراخ نموده و دالان کوتاهی در وسط چوب ایجاد می کنند و در نتیجه جوانه ای را که سال بعد بایستی شاخه و میوه دهد از بین می برند. ضمناً لارو این سوسک زیرپوست شاخه های ضعیف و نیمه خشک پسته زندگی می‌کند و با تغذیه خود دالان های ایجاد می نماید. سرشاخه خوار پسته در اغلب نواحی پسته خیز مانند کرمان ،رفسنجان ،فارس ،نائین ،قزوین ،خراسان و اصفهان انتشار دارد.
طول بدن حشره کامل 3تا3/5 میلیمتر، رنگ بدن آن زرد مایل به خرمایی است. دولکه روی بال پوش ها به رنگ خرمایی تیره مشاهده می شود. بدن استوانه ای شکل می باشد. پیشانی براق و مسطح و به وسیله نقطه های ظریفی چین دار به نظر می رسد و پوشیده از موهای کوتاه لطیفی می باشد. سینه اول به طرف سر به تدریج باریک شده سطح آن از نقاط متراکم ریزی پوشیده شده است. تمام سطح سینه اول از موهای مورب ظریفی مستور است و طرفین لبه‌های بالپوش ها تقریباً با هم موازی است.
شیارهای باریک بال پوش ها از نقاط کم عمقی تشکیل یافته است که در تمام طول بال پوش به خوبی دیده می شود. فاصله بین شیارها عریض تر از خود شیار است و این فواصل مسطح به وسیله فلس پوشیده شده است و روی فاصله شیارها خارهای منفردی وجود دارد که تشکیل ردیف های منظمی می دهد.بطن مسطح و پوشیده از مو می باشد. لارو این حشره بدون پا و در سنین اول سفید رنگ و بعداً شیری می شود و به طول ۳ میلیمتر است.
حمله سوسک سرشاخه خوار پسته
مطالعه طرز زندگی سرشاخه خوار پسته مشکل و احتمال می رود که این حشره در سال یک نسل داشته باشد حشرات بالغ را در مدت زیادی از سال می‌توان به دست آورد. در کرمان لارو هایی که زمستان را گذرانیده اند در نیمه اول فروردین به تدریج بالغ شده و خارج می شوند. حشره بالغ بعد از خروج به شاخه‌های جوان همان سال حمله کرده و جوانه ها را می خورد و سپس از همان جا با حفر دالانها ی۲_۴ سانتیمتری داخل شاخه های جوان می گردد که دالان تغذیه نامیده می شود وسپس این حشرات گالری را برای پیدا کردن شاخه های ضعیف و یا شاخه هایی که نزدیک خشکیدن میباشد.
برای انتخاب محل تخم‌ریزی ترک می‌کنند. حشرات نر و ماده به کمک هم در این گونه شاخه های ضعیف دالانهای دوشاخه برای تولید مثل حفر می کنند و ماده ها تخم خود را در این دالان قرار می دهند. هر ماده در حدود ۸۰ تخم می گذارد. این تخم ها ۱۰ الی ۲۰ روز بعد و بعضی اوقات بیشتر تفریخ میشوند. این حشره زمستان را به صورت لارو می گذراند و در بهار تبدیل به شفیره شده و حشرات بالغ پوست را سوراخ کرده و خارج می شوند. راجع به تعداد نسل این حشره در طبیعت نکات مبهمی وجود دارد. روسو در ایتالیا تخم های این حشره را در بهار و تابستان و حتی دیرتر پیدا کرده است و در ایران حشره بالغ در اواسط زمستان در گالریهای تغذیه به دست آمده است.
بر اساس مطالعات فریور مهین این آفت در شرایط آب و هوایی کرمان یک نسل داشته و نسل جدید آن از اوایل پاییز هر سال با تخم ریزی افراد بالغ زیر پوست چوب‌های پسته تازه هرس شده آغاز می گردد. طولانی ترین دوره زندگی یک نسل از مرحله تخم تا خروج حشره کامل ۱۹۱ روز و کوتاهترین دوره آن ۵۸ روز است. ظهور حشرات کامل و حمله آنها به باغات پسته معمولاً از اوایل فروردین ماه و گاهی اسفندماه شروع می گردد،لکن اوج حمله آفت در نیمه اول اردیبهشت ماه می باشد. در فصل زمستان لازم است که کلیه شاخه های خشک و شکسته درختان آلوده را بریده و قبل از آنکه در بهار آفت انتشار یابد آنها را سوزانید. تقویت درختان و سمپاشی روی تنه و شاخه ها در اردیبهشت و خرداد ماه نیز می‌توانند علیه آفت موثر واقع شود.