سفیدک داخلی مو
DISEASE: Downy mildew
PATHOGEN: Plasmopara viticola
تاریخچه پیدایش
زادگاه بیماری سفیدک داخلی یا دروغی مو (downy mildew) بدون شک آمریکای شمالی بوده و احتمالا ابتدا روی انواع موهای وحشی شیوع داشته است و به تدریج به تاکستان ها سرایت نموده است . با آنکه بیماری ابتدا در سال 1834 در امریکا وجود داشته ولی تا سال 1870 از سایر کشور های جهان گزارش نگردیده است.
بیماری مزبور بعدا با آوردن موهای آمریکایی که در مقابل حشره فیلوکسرا (phylloxera)مقاوم بودند به قاره اروپا سرایت نمود. وجود سفیدک داخلی در ایران ابتدا توسط اسفندیاری در سال 1325 گزارش شده است.
بیماری در جهان در بیشتر کشورهایی که در شرایط مرطوب اقدام به کشت مو می شود شیوع دارد. در ایران این بیماری تاکنون از آذربایجان و سواحل دریای خزر و خراسان و خوزستان گزارش شده است.
سفیدک داخلی به برگها و میوه و شاخه های مو صدمه زده و در اثر مرگ بافت های مورد حمله خسارت بیماری ممکن است به 50-75 درصد محصول برسد و یا اینکه آن را به کلی نابود گرداند.
علایم بیماری
بیماری ابتدا به صورت نقاط کوچک زرد کمرنگ و نیمه شفاف و روغنی و بدون حاشیه مشخص و در سطح برگ ظاهر میشود و در سطح زیر همین نقاط بعدا اسپورانزیو فور های قارچ به صورت پوشش کرکی و نرم و خاکستری رنگ تشکیل میگردد. قسمت های آلوده به تدریج مرده و به رنگ قهوه ای در می آید .
لکه های مرده نامنظم بوده و به هم پیوسته و قسمتهای وسیع مرده ای روی برگ به وجود می آید و برگها را نابهنگام خزان میکند در دوره گل یا اوایلی که میوه ها تشکیل میشود تمام خوشه یا قسمت هایی از آن ممکن است مورد حمله قرار گیرد و با سرعت با رشد کرکی قارچ پوشیده شود و دانه ها از بین برود.
آلودگی اگر موقعی انجام شود که اندازه غوره ها به نصف رسیده باشد رشد قارچ بیشتر به صورت داخلی انجام خواهد گرفت و غوره ها چرمی و تا حدودی چروکیده و قرمز قهوه ای رنگ میشوند .آلوده شدن شاخه های جوان و پیچک ها و دم برگ ها و دم میوه باعث کوتاهی و نقص عضو و هیپوتروفی بافت آنها میشود.
سطح شاخه ها ممکن است به کلی با رشد کرکی قارچ پوشانده شود.بعدا رشد قارچ متوقف میشود و بافت های آلوده قهوه ای شده و میمیرند .در آلودگی هایی که خیلی دیر انجام میگیرد شاخه ها ممکن است از بین نروند ولی به درجات مختلف پیچیدگی نشان میدهند.
عامل بیماری
ریسه قارچ عامل بیماری plasmopara viticola بدون جدار عرضی بوده و فقط هیف های پیر آن ممکن است گاهی دارای جدار عرضی باشند. قطر ریسه از یک تا 60 میکرون متغیر است . چون هیف قارچ خود را با شکل و اندازه فضاهای بین سلولی بافت های بیمار وفق میدهد . ریسه در بین سلول ها رشد میکند. ولی هوستوریوم های زیادی به داخل سلول میفرستد.
در هوای مرطوب ریسه تولید اسپورنزیفورهایی میکند که زیر برگ و روی شاخه ها و از طریق روزنه ها و به ندرت مستقیما از وسط اپیدرم خارج میشوند. اسپورنزیوفور داخل میوه های جوان از طریق روزنه ها خارج میگردند معمولا 4-6 اسپورانزیوفور از یک روزنه خارج میشود ولی گاهی هم تا 20 اسپورانزیوفور ممکن است از یک روزنه خارج گردد. اسپورانزیوفورها قطری در حدود 7-9 میکرون و طولی در حدود 500 میکرون دارند .
روی هر اسپورانزیوفر 4-6 شاخه تقریبا عمود بر شاخه اصلی تولید میشود. و به همین ترتیب هر شاخه فرعی تولید دو یا سه شاخه ثانوی مینماید. در نوک شاخه ثانوی اسپورانزیوم های لیمویی شکل منفرد تشکیل میشود.
اسپورانزیوم ها به وسیله آب یا جریان باد منتقل شده و در قطرات آب جوانه می زنند. در داخل اسپورانزیوم معمولا زئوسپور تولید میشود که از آن خارج میگردد.
زئوسپورها چند دقیقه در آب شنا کرده و کیستی میشوند و سپس جوانه زده و تولید لوله زایاکرده و به وسیله آن گیاه را آلوده میکنند. در موارد نادر اسپورانزیوم ممکن است جوانه زند و بدون تولید زئوسپور مستقیما تولید لوله زایا نماید.
قارچ علاوه بر این تولید اووسپور کرده که احتمالا از تلقیح اووگونیوم به وسیله آنتریدیوم(که به ندرت در بین قارچ دیده میشود )به وجود می اید.اووسپورها معمولا در بافت های برگ و گاهی در میوه و پوست شاخه ها تشکیل میشود.
اووسپورها هنگام جوانه زدن تولید لوله زایا میکنند که به یک اسپورانزیوم ختم میشود. این اسپورانزیوم سپس هنگام جوانه زدن به صورتی که در بالا شرح داده شد تولید زئوسپور میکند (مهر آوران مظفر 1335)
چرخه بیماری
عامل سفیدک داخلی مو زمستان را به صورت اووسپور در داخل برگهای مرده وگاهی در میوه و شاخه مرده میگذارند. در برخی از واربته های مو ودر بعضی از نقاط قارچ ممکن است زمستان را به صورت ریسه در شاخه های آلوده ای که نمرده اند نیز بگذارند.
برگ های مرده در زمستان می پوسند و اووسپورها را آزاد می کنند. در شرایط بارانی فصل بهار اووسپورها که به وسیله باران یا باد بر روی گیاه منتقل شده اند و یا در سطح خاک هستند جوانه می زنند.
اسپورانزیومی که در اثر این جوانه زدن تولید میشود زئوسپورهایش با آب و باد به برگ های خیس نزدیک سطح خاک منتقل می شود و آنها را آلوده میسازند.
رخنه قارچ از طریق روزنه های زیر برگ صورت میگیرد.سپس ریسه در داخل فضاهای بین سلولی برگ منتشر وبا فرستادن هوستوریوم های کروی به داخل سلول ها مواد غذایی خود را کسب میکند. ریسه به رشد و هجوم خود به داخل بافت ها ادامه میدهد و وقتی که فضای خالی زیر روزنه برگ رسید تولید توده ای از هیف میکند که از آنها تعدادی اسپورانزیوفور به وجود آمد و از وسط روزنه خارج میشوند.
ضمن توسعه بیماری سلول ها پلاسمولیزه می گردند دیواره هایشان فرو میریزد و روی این لکه های مرده اولیه تعداد متنابهی اسپورانزیوم به وجود می آید که با باد و باران به گیاهان سالم مجاور منتقل میشوند. وقتی که اسپورانزیوم ها در سطح خیس برگ خوشه یا شاخه قرار میگیرد جوانه زده و تولید تعداد زیادی زئوسپور می کنند.
زئوسپورها در حرارت حدود 7درجه 28 ساعت و در 30 درجه فقط یک ساعت دوام خواهند داشت و بهترین درجه حرارت برای جوانه زدن زئوسپورها10-23 درجه سانتیگراد است.
زئوسپورها سپس از طریق روزنه ها و عدسک ها آلودگی ثانویه به وجود آورده و لذا به سرعت بیماری را گسترش میدهند. دوره بین شروع آلودگی و تشکیل اسپورانزیوم های جدید 5-18 روز طول میکشد.
و این بستگی به حرارت و رطوبت و حساسیت واریته گیاه دارد.تحت شرایط حرارتی متوسط برای مناطق مو کاری تعداد چرخه های بیماری روی واریته های حساس فقط بستگی به دفعات بارندگی و مدت زمانی دارد که بافت های سبز طی آن خیس باقی می مانند.در ساقه ها قارچ به پوست پارنشیم شعاعی و مغز حمله میکند.
کج شدن و هیپروتروفی ساقه های آلوده به علت بزرگ شدن سلول های آلوده و وجود تعداد زیادی ریسه در فضاهای بین سلولی آنها اتفاق می افتد و بالاخره سلول های آلوده و مرده فرو میریزند و تولید نواحی فرو رفته قهوه ای در ساقه میکنند.
در میوه های جوان نیز آلودگی بین سلولی کلروفیل تجزیه و ناپدید میشود. سلول های پلاسمولیزه شده فرو میریزند و دیواره سلولها قهوه ای می شود.در اواخر فصل رویش قارچ در داخل برگ و گاهی شاخه و گاهی میوه آلوده تولید اووسپور میکند. اووسپورها در داخل آنها زمستان گذرانی میکنند.
در بهار حتی بعد از آنکه برگها به زمین میریزند باقی میماند و در داخل آنها زمستان گذرانی می کنند.در بهار بعد از آنکه بافت های برگ پوسیده ؛اووسپورها آزاد شده و آلودگی جدید را شروع میکنند.
شدید ترین اپیدمی ها ی سفیدک دروغی . زمانی رخ میدهد که به دنبال یک زمستان مرطوب بهاری پر رطوبت و تابستانی گرم توام با بارندگی مکرر به فواصل 8تا 15روز باشد.
شرایط یاد شده زنده ماندن اووسپورها و فراوانی تندش آنها را تضمین میکند و نیز توسعه بیماری و انتشار آن را در موستان ممکن میسازد. بارش بارانهای پی در پی به فواصل معین باعث میشود که تولید سرشاخه های جوان و حساس سریعتر شده آلودگی آنها حتمی گردد.
مبارزه
جمع آوری و یا زیر خاک کردن برگ ها در انتهای فصل به منظور کاستن از تعداد اووسپورهای زمستان گذران به تقلیل بیماری سفیدک کمک میکند. همچنین بریدن شاخ های نزدیک به زمین در صورتی که عملی باشد به منظور تهویه بیشتر و خشک نگه داشتن شاخ و برگ و کم کردن احتمال پاشیده شدن اسپورها به شاخه های جوان در کاستن میزان آلودگی موثر است.
چندین واریته انگور آمریکایی نسبت به سفیدک دروغی مقاومت قابل توجهی نشان میدهند.اما بیشتر واریته های اروپایی خیلی حساس هستند.در هر صورت واریته های نسبتا مقاوم نیز احتیاج به حفاظت شیمیایی دارند.
موثرترین قارچ کش ها برای کنترل سفیدک دروغی عبارتند از محلول بوردو-فربام-کاپتان. سم پاشی های قبل از گل دادن بایستی شروع شوند و هر 7 الی 10 روز یکبار تکرار گردد.البته زمان و دفعات سم پاشی بسته به شرایط محلی و به خصوص دفعات و مدت بارندگی در طول فصل زراعی متغیر خواهد بود(مهرآوران.مظفر 1335) .
علاوه بر قارچ کش های فوق الذکر ساجدی(1357)سم پاشی علیه این بیماری را با زینب 3در هزار توصیه نموده است. اخیرا نیز قارچ کش پودر 25 درصد ریدومیل مانکوزب به نسبت یک در هزار برای سم پاشی توصیه می گردد.
بیماریهای مهم گیاهی ایران تالیف دکتر ابراهیم بهداد
دانلود پی دی اف دستورالعمل اجرایی مدیریت بیماري سفیدك داخلی انگورسازمان حفظ نباتات معاونت کنترل آفات دفتر پیش آگاهی
