بیماری آنتراکنوز مو

بیماری آنتراکنوز مو که یکی دیگر از بیماری های این گیاه می باشد لکه های مشخصی روی دانه های انگور ایجاد می نماید که به همین جهت به ان پوسیدگی چشم پرنده ای(bird s eye rot) نیز گفته می شود.مدرکی از پلینی (Pliny) در دست است که این بیماری در قرن اول در ایتالیا شیوع داشته است.در فرانسه در یک کلکسیون بیماری های گیاهی ،نمونه ای از این بیماری وجود دارد که در سال 1839 جمع آوری شده است.

از سال 1900 مطالعاتی توسط کارشناسان آمریکا و اروپا انجام گردید که بیشتر مطالعات انجام شده مربوط به ویالا(Viala) و پاکوتت (Pacottet) در فرانسه می باشد که در سال های 1904 و 1906 منتشر گردیده است.بیماری آنتراکنوز مو در ایالات متحده آمریکا شیوع دارد.ولی واریته کونکورد (Concord) مو که در بیشتر نواحی کاشته می شود مقاومت کاملی در برابر این بیماری داشته و به ندرت به آن صدمه وارد می شود.

بیماری مزبور علاوه بر اروپا و آمریکا در جنوب آفریقا،استرالیا و زلاند جدید نیز شیوع دارد(آندرسون،1956).آنتراکنوز مو در ایران برای اولین دفعه در تاریخ 15 اردیبهشت ماه 1327 توسط قوام الدین شریف در گنبد کاووس در باغ مشرف به ساختمان گنبد مشاهده شده است.تمام موهایی که در این باغ میوه به طور پراکنده وجود داشته و بالغ بر 15 پایه می شده اند مبتلا به این بیماری بوده اند و چون در این شهر باغهای میوه خصوصا مو خیلی نادر است تصور می رود دامنه انتشار آن وسیع نباشد (شریف،1328).

معلوم نیست که این بیماری از کجا به ایران آمده ولی چیزی که محقق است این است که در گنبد کاووس به علت اینکه احداث باغهای میوه،مخصوصا کشت مو در این اواخر مرسوم شده بومی نبوده است و چون در نقاط دیگر ایران هم این بیماری مشاهده نشده،بنابراین محققا از خارج به این کشور آمده است و در صورتی که این بیماری در ایران انتشار پیدا کند نقطه ای که از لحاظ مرطوب بودن بیشتر در معرض خطر است نواحی مو کاری آذربایجان است (شریف،1328).

خسارت بیماری بیشتر متوجه دانه های انگور است و به طور مثال خسارت این بیماری در سال زراعی 1950-1951 در شیلی در سطح چند هکتار موستان  از واریته های انگور حساس بالغ بر 80-100 درصد کل محصول بوده است.

علایم بیماری

این بیماری به تمام قسمت های هوایی و جوان مو صدمه می زند.روی قسمت های سبز گیاه در وهله  ی اول لکه های قهوه ای رنگ کمی گود که از حاشیه برآمده تیره ای احاطه شده به وجود آمده و نمو می کند.این قسمتها با تمام برگهای مبتلا خشک شده و سوخته به نظر می آید همچنین روی جوانه های پیرتر بیماری به قسمتهای داخلی پیش رفته چوب را خراب کرده و جوانه ها به زودی خشک می شود.

شکل خارجی لکه ها روی ساقه های جوان بیضی و در طول محور ساقه کشیده اند .بالاخره نمو این لکه ها به وسیله طبقه چوب پنبه ای محدود می شود.اغلب از آنجایی که قسمت های مبتلا قادر نیستند نمو طبیعی خود را ادامه دهند در اثر رشد و نمو قسمتهای سالم ساقه ها شکل طبیعی خود را از دست می دهند.همچنین روی دمبرگها و پیچکهای مو زخمهایی شبیه لکه های فوق دیده می شود.

روی برگها لکه ها در مرحله اول شباهت زیادی به لکه های روی جوانه ها داشته ولی به زودی بیماری تمام ضخامت برگ را فرا می گیرد.لکه ها روی برگ مدور بوده و در صورتی که برگ خیلی جوان باشد قسمتهای مختلف شکل طبیعی خود را از دست بدهند.روی حبه ها بیماری به شکل لکه های گرد قهوه ای رنگی که از حاشیه تیره ای احاطه شده ظاهر می شوند و اغلب ممکن است چند لکه با هم ارتباط پیدا کرده لکه بزرگ نامنظمی را به وجود بیاورند.

خسارت بیماری روی حبه ها اغلب منحصر به تولید این لکه ها روی پوست بوده و قسمت داخلی حبه نمو طبیعی خود را کرده و سالم می ماند.تخمدانهای جوان هم قبل از اینکه گلها کامل شوند ممکن است آلوده گردند(شریف،1328).

عامل بیماری

عامل بیماری قارچی است به نام :Gloeosporium ampelophagum (Pass.) Sacc.Syns

Elsinoe ampelina (de Bary) Shear

Manginia ampelina (de Bary) Viaia . Pacot

Sphaceloma ampelinum de Bary

کنیدی های قارچ عامل بیماری تک سلولی،بی رنگ،تخم مرغی یا کشیده و به اندازه 3-2 ×6-5 میکرون می باشد .کنیدی ها در تمام دوره فصل رویشی به استثنای هنگامی که هوا بسیار مرطوب است تشکیل می شود.

مرحله جنسی قارچ را در بهار در داخل شانکرهایی که روی شاخه های بریده و افتاده وجود دارند می توان پیدا کرد .آسکو کارپ ها کوچک و به صورت اندامهای سیاه بوده  که آسکها را در خود فرا گرفته اند .آسکوسپورها بی رنگ،دارای سه جدار عرضی و 5/4-4×16-15 میکرون اندازه دارد.

چرخه بیماری

قارچ عامل آنتراکنوز مو زمستان را به صورت میسلیوم در داخل ساقه های مو به سر برده و در اوایل بهار ایجاد کنیدی و یا ندرتا آسکوسپور می نماید .کنیدی ها توسط بارندگی شسته شده و روی نسوج سبز افتاده و پس از تندش به داخل شاخه های جوان و به درون زخم نفوذ می نماید .هیف های قارچ معمولا در ناحیه پوست و نه خیلی عمیق شاخه ها گسترش می یابد.

آنگاه کنیدی های جدید قارچ تشکیل می شود و آلودگی های بعدی روی حبه های انگور،ساقه های حامل میوه،برگها و دمبرگها شیوع خواهد یافت.آلودگی ممکن است در تمام فصل رویش ادامه یابد ولی عموما شدت بیماری در دوره های مرطوب سال یعنی بهار تا اوایل تابستان است.انبوهی موستان و کمی درجه حرارت نیز در درصد آلودگی تاثیر دارد.

معمولا در بهارهای مرطوب بیماری به شدت بروز کرده و در تابستان های خیلی گرم به کلی از بین می رود.قارچ موقع رشد روی حبه ها به داخل گوشت میوه نفوذ نمی کند و معمولا کنیدیها روی حبه ها تشکیل می شود.طی دوره های بارندگی در نزدیک نقاط مرکزی لکه ها توده ای کنیدی تشکیل می گردد و آلودگی ها گسترش می یابد.

به طور کلی در بین عوامل مختلف محیطی بارندگی و رطوبت اهمیت فوق العاده ای در شیوع بیماری دارد و در نقاط کم باران مانند استانهای مرکزی ایران و یا در جاهایی که در فصل بهار و اوایل تابستان بارندگی کم است برای بیماری مناسب نمی باشد.

مبارزه

در مناطقی که احتمال شیوع بیماری می رود بایستی اقدام به کاشت واریته های مقاوم مو نمود.بنابر گزارشات موجود واریته های آمریکایی Concord ، Delaware ، Moores Early؛Niagara در مقابل آنتراکنوز مقاوم در حالی که واریته های Campbell Early ، Catavaba ؛Norton ، Diamond و Champion حساس هستند.از بین واریته های مقاوم نیز واریته Concord بیش از همه مقاوم و خیلی به ندرت ممکن است مبتلا به آنتراکنوز شود.در بعضی از مناطق دیگر جهان نیز گزارشاتی در این مورد انجام گرفته است.

مثلا از آفریقای جنوبی گزارش شده که واریته های Muscadel ، Sultana و Waltham cross بسیار حساس می باشد،در صورتی که واریته های Ferdinand de lesseps و Golden Queen مقاوم هستند و واریته های Raisin blanc ، Stein ، Gros Colman خیلی به ندرت ممکن است مبتلا به آنتراکنوز شوند.در شیلی واریته Negra pais که حدود 90 درصد موستان ها را تشکیل می دهد در مقابل آنتراکنوز بسیار حساس است.

قطع و هرس شاخه های مو که در واقع محل زمستان گذرانی قارچ هستند در کاهش بیماری بسیار موثر است.سم پاشی علیه این بیماری در دو نوبت زمستان و بهار صورت می گیرد.در زمستان قبل از بازشدن جوانه ها با محلول سولفات مس (5کیلوگرم در صد لیتر آب) پایه های مو را سم پاشی می نمایند و سم پاشی بهاره پس از آنکه ساقه های جوان طولشان به 25-20 سانتیمتر رسید انجام می گیرد.

سم پاشی هایی که معمولا علیه سایر بیماری های مو انجام می شود،روی آنتراکنوز نیز موثر واقع می گردد.تعداد سم پاشی در بهار بستگی به شرایط جوی و شدت بیماری دارد.

سم پاشی با بردوفیکس به شرح زیر :

– سم پاشی با بردوفیکس ١۰ در هزار پس از برداشت محصول

– سم پاشی با بردوفیکس ١۰ درهزار قبل از تورم جوانه ها

– سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزار هنگامی که طول ساقه های جوان به حدود ٢۰ سانتی متر برسد

– سم پاشی با بردوفیکس ۵ در هزار بعد از وقوع تگرگ یا باران شدید

بیماریهای مهم گیاهی ایران تالیف دکتر ابراهیم بهداد