کرم خوشه خوار انگور
کرم خوشه خوار انگور اولین بار در سال ۱۳۲۴ از موستانهای ارومیه توسط کوثری جمع آوری شده است. در ایران این آفت روی مو فعالیت دارد ولی در بعضی از کشورها میزبانهای دیگری از قبیل درختچه های زینتی نیز برای این حشره گزارش شده است. طرز خسارت آفت بدین ترتیب بوده که در بهار لاروهای جوان نسل اول از جوانه های گل دهنده و غنچه ها تغذیه نموده و روی آنها را تارهائی می پوشانند.
در بعضی موارد نیز از جوانه غوره های شاخه زاد تغذیه کرده و بالنتیجه سبب خشکیدن گل ها و جوانه ها و ریزش آنها می گردند. لاروهای نسل دوم نیز به غوره ها حمله کرده و ابتدا در روی غوره سوراخی ایجاد نموده و سپس شروع به تغذیه از گوشت غوره می نمایند. پس از آن به دیگر رفته و بر اثر تغذیه پوست غوره منظره خاکی رنگی پیدا نموده، چروک برداشته و حبه ها می ریزند.
لاروهای نسل سوم از انگورهای رسیده تغذیه می کنند و ابتدا از گوشت و سپس از پوستهای رسیده می خورند و خوشه ها را مستور از تار و کرک های ابریشم مانندی نموده و در نتیجه حبه های انگور گندیده و از بین میروند. لاروهای نسل آخر آفت حتی روی انگور هایی که برای تهیه کشمش اختصاص داده می شود به انبار منتقل شده و در آنجا تا بهار سال آینده به سر می برند.
میزان خسارت کرم خوشه خوار انگور نسبتا زیاد و در ارومیه تا ۲۵ درصد محصول گزارش شده است(قریب،۱۳۳۹). کرم خوشه خوار انگور اغلب به موستانهایی که فاقد داربست بوده و موها به شکل گسترده روی زمین یا پشته ها باشند حمله می نماید.
ضمناً ارقام انگوری که دانه های شان متراکم هستند خسارت بیشتر می بینند. کرم خوشه خوار انگور تقریباً در کلیه مناطق میوه خیز کشور بالاخص در آذربایجان، زنجان ،فارس، قزوین اطراف تهران و اصفهان انتشار دارد.
شکل شناسی کرم خوشه خوار انگور:
حشره بالغ:
حشره کامل شب پره ای است که عرض آن با بالهای باز ۱۲- ۱۳ میلی متر می باشد. طول این حشره در منابع مختلف یکسان ذکر نشده و۵ -۱۰ میلیمتر می نویسند. بالهای جلویی شب پره به رنگ خرمایی مایل به بور بوده و دارای دو نوار روشن عرضی است. در قسمت وسط آن لکه های تیره رنگی که دارای نقش و نگار است دیده می شود و نوارها به طور متناوب در بین لکه ها قرار دارند.
در کنار انتهایی بالهای جلویی پروانه ریشک های روشنی که کمی تیره رنگ است دیده می شود. بالهای عقبی پروانه به رنگ خاکستری روشن بوده و حاشیه عقیبی انتهای بال دارای ریشک های خاکستری هستند. روی بالهای عقبی نزدیک حاشیه نواری است که روی آن لکه های گرد آلود خاکستری رنگ دیده می شود. شاخک های پروانه دراز و از ۵۰-۵۲ مفصل تشکیل یافته.ساق پای حشره نیز خاردار است.
تخم حشره :
به رنگ زرد متمایل به سفید،قوس و قزح دار،بالای آن کمی مسطح ،کم و بیش کروی ودر حدود 0/5 – 0/7 میلیمتر قطر دارد.لارو حشره ۸-۱۲ میلیمتر طول دارد، رنگ آن ابتدا سفید و سر آن سیاه رنگ است ولی بعداً به رنگ سبز مایل به زرد در می آید صفحه پشت سینه اول لارو نیز سیاه است.
لارو کامل:
در پاهای دروغی ما قبل شکم دارای ۳۰-۴۰ قلاب خمیده است که مجموعاً تشکیل یک دایره را می دهند. قلابهای مذبور یک در میان بزرگ و کوچک هستند. قلاب ها در پاهای دروغی آنال به شکل نیم دایره بوده و تعدادشان ۲۰-۲۵ عدد است و در یک طرف تشکیل نیمه حلقه را می دهد.
در سطح شکمی آخرین حلقه یک شانه ۶ دندانه ای وجود دارد که چهار عدد مرکزی آن درشت و دو عدد جانبی اش نازک میباشد. سطح بدن لارو از یکسری سلول های یکنواخت و متحدالشکل تشکیل یافته و در انتهای بدن موهای بلندی نیز دیده می شود.
شفیره پروانه:
شفیره پروانه به طول ۵-۷ میلی متر بوده و در پیله سفید قرار دارد.رنگ اصلی شفیره قهوه ای و طول آن به انضمام پیله به ۱۰-۱۲ میلیمتر میرسد(قریب،۱۳۳۹).
چرخه زندگي و زيست شناسي كرم خوشه خوار انگور:
کرم خوشه خوار انگور در شرایط آب و هوایی شهریار (اطراف تهران) سه نسل در سال دارد و زمستان را به صورت شفیره در پیله سفید ابریشمی زیر پوست ساقه مو و شکافها و در زیر برگهای ریخته شده موستان میگذارند. در بهار پس از اینکه درجه حرارت متوسط روزانه به حدود ۲۰ درجه سانتیگراد رسید و چند روزی ادامه یافت پروانه ها ظاهر میشوند. خروج پروانه ها تدریجی و حدود ۱۰-۱۵ روز طول میکشد. در ارومیه خروج پروانه ها از اردیبهشت ماه شروع و تا اوایل خرداد ماه ادامه می یابد(قریب،۱۳۳۹).
طبق تحقیقات رضوانی(۱۳۶۰) در شرایط آب و هوایی شهریار پرواز اولین پروانه ها در ابتدای هفته چهارم فروردین انجام میشود و این موقع مصادف با شروع رشد جوانه ها و باز شدن آنها است.پروانه روزها را بحالت استراحت در زیر ساقه و برگهای جوان و علفهای هرز می گذراند، بطوریکه بر اثر تکان دادن درخت یا شاخه ها به حرکت آمده از محلی به محل دیگر می رود.
در هنگام عصر پروانه های تندی نموده و از موستانی به موستان دیگر منتقل می گردد. جنب و جوش پروانه های نر بیشتر از ماده هاست و چند روز نیز زودتر از پروانه‌های ماده از پیله ها خارج می گردند.دوره زندگی این پروانه ۶- ۱۰ روز است. پروانه ها پس از تغذیه تکمیلی و جفت گیری شروع به تخمگذاری کرده و تخمهای خود را روی جوانه های گل دهنده و دم گلهای مو می گذارند.
تعداد تخمهای نسل اول خوشه خوار انگور ۵۰- ۶۰ عدد می باشد و در شرایط مساعد گاهی به ۱۰۰ عدد نیز میرسد در مواقعی که درجه رطوبت هوا بیش از ۵۰ درصد و حرارت متوسط روزانه به ۱۵- ۳۰ درجه برسد و شبنم نیز وجود داشته باشد بهترین شرایط برای تخم ریزی و رشد و نمای آفت است(قریب،۱۳۳۹).
پروانه ماده تخم های خود را به طور پراکنده و بر روی جوانه های در حال باز شدن، دم خوشه های در حال رشد، انتهای شاخه های جوان و در بعضی مواقع روی برگ می گذارد. از این تخم ها پس از حدود یک هفته داروهای نوزاد خارج میشوند که از جوانه ها ، دم برگ ها، خوشه های گل و حتی برگ های جوان تغذیه می نمایند.
در شرایط شهریار دوره لاروی آفت در نسل اول حدود چهار هفته و شفیرگی یک هفته است. محل شفیره شدن لاروها زیر برگهای خمیده، گل های آفت زده و یا داخل خوشه های انگور می باشد.(رضوانی،۱۳۶۰)
مبارزه:
كنترل زراعي و مكانيكي
برای مبارزه با این آفت، علاوه بر مبارزه شیمیایی تدابیر زراعی و فنی به شرح زیر توصیه می گردد:
- انتخاب انواع موهایی که از نظر خوشه دانه های شان متراکم نیستند و حبه های انگور به طور آزاد روی خوشه قرار دارد.
- احداث باغ های انگور به صورت خطی به طوری که پایه های مو به کمک تکیه گاه از سطح زمین بالا قرار گیرد و شاخه های مو به صورت گسترده یا طنابی روی سیم های فلزی خوابانده شود و برای نیل به این منظور بایستی از پایه های چوبی و یا بتنی استفاده کرده و آنان را به فواصل معینی در موستان نصب کرد.
- هرس هرساله مو برای جلوگیری از تجمع شاخه های اضافی، سوزاندن علفهای هرز و برگهای خشک در پاییز، شخم عمیق و استفاده از یخ آبهای زمستانی اثر خوبی برای از بین بردن شفیره ها و تقلیل آفت در سال آتی دارد.(قریب،۱۳۳۹)
- در بعضی مناطق گاهی باغداران در اوایل بهار برای حفاظت از سرما خوشه های گل را درون کیسه هایی قرار می دهند. این امر سبب جلوگیری از تخم ریزی شب پره ها شده و در پیشگیری از خسارت این آفت نیز موثر می باشد(کمالی،۱۳۵۴).
کنترل بيولوژيكي:
در رابطه مبارزه بیولوژیک در شوروی سابق برای از بین بردن تخم های کرم خوشه خوار انگور از پرورش و رهاسازی زنبور تخم خوارTrichogramma evanescens در آزمایشگاهها استفاده می نمایند. تاکنون در بعضی نقاط قفقاز نتایج موفقیت آمیزی در این مورد به دست آورده اند ولی نظر به اینکه دوران تخم گذاری کرم خوشه خوار انگور محدود بوده دوره لاروی زنبور طولانی است ادامه مبارزه بیولوژیک را قدری مشکل کرده است(قریب،۱۳۳۹).
کنترل شيميايي:
برای مبارزه شیمیایی علیه خوشه خوار انگور بایستی سمپاشی را هفته قبل از گل کردن مو شروع نمود و حدود سه هفته مانده به برداشت محصول خاتمه داد. ضمناً حداکثر خسارت آفت مربوط به نسل های اول و دوم آن می باشد که در این مراحل لازم است توجه بیشتری به امر مبارزه بشود.
از آنجایی که در ایران از غوره انگور جهت مصارف متعددی استفاده می شود لذا در مبارزه شیمیایی باید حتی الامکان رعایت احتیاطات لازم را نمود و برای این منظور می توان از سموم کم دوام استفاده کرد و یا فاصله بین سمپاشی و برداشت محصول را رعایت کرد.
برای مبارزه با لاروهای آفت میتوان از سمومی مانند پودر و تابل سوین به میزان ۳ کیلوگرم از ماده موثره در هکتار و یا به نسبت گرم۱۲۰ ماده موثره در ۱۰۰ لیتر آب استفاده نمود(کمالی،۱۳۴۵). این سمپاشی دو هفته قبل از گل و همچنین بعد از گل هنگام ریزش گلبرگها توصیه میشود.
بدیهی است برای مبارزه با لاروهای نسل های بعدی آفت نیز مبارزه شیمیایی لازم است اجرا گردد. به جای سوین از پودر وتابل دیازینون نیز به مقدار یک کیلوگرم در هکتار یا به نسبت ۴۰ گرم ماده موثر در ۱۰۰ لیتر آب میتوان استفاده نمود.
