شپشک نرم تن قهوه ای

.Coccus hesperidum  L

,Syns.Coccus  laurinus  Signoret,  Lecanium  hesperidium  Blanchard

Lecanium  tessellatum  Douglas

.Lecaniidae,  Hom

Eng.soft  brown  scale

از تاریخچه شپشک نرم تن قهوه ای در ایران، اطلاع دقیقی در دست نیست ولی کوثری در لیست شپشک های نباتی ایران که در سال ۱۳۲۴ منتشر شده است از این آفت نیز ذکر می نماید. شپشک نرم تن علاوه بر مرکبات به بسیاری از نباتات زینتی و غیره در محیط آزاد و در گلخانه حمله می‌کند. بعضی از گیاهان عبارتند از: خرزهره ،برگ بو، چای، نخل و غیره. شپشک نرم تن اغلب به شاخه ها و برگ های جوان حمله کرده و در پشت برگ و در طول رگ برگ ها و روی ساقه های سبز از شیره گیاهی تغذیه می کند.

این آفت نیز دارای ترشحات شیرینی است که شاخه و برگ را آلوده کرده و باعث رشد و انتشار قارچ فوماژین یا دوده روی شاخه و برگ می شود. شپشک نرم تن قهوه ای در کلیه مناطق ایران و بالاخص در شمال از گرگان گرفته تا رشت انتشار دارد. در سالهای اخیر این شپشک روی درختان مرکبات به خصوص در حوزه رامسر، خرم آباد ،تنکابن و بندر انزلی به صورت کانون‌های انبوهی بروز کرد است. در گلخانه های اطراف تهران و استان های دیگر نیز این آفت روی بعضی از گیاهان زینتی وجود دارد.

بدن ماده مسطح، بیضی شکل و معمولاً دو کنار پهلوی بدن آن با هم قرینه نیستند. رنگ حشره زرد مایل به قهوه ای و دارای لکه های قهوه ای نسبتا تیره در پشت می باشد. طول بدن ماده2/5_5و عرض آن به۲_۳میلیمتر می رسد. شاخک ها نازک و دارای هفت بند می باشد. و بندهای سوم و چهارم طویل تر از سایرین است. پوره های سن دوم و سوم شباهت زیادی به ماده بالغ دارند. پوره های جوان سن اوّل که به تازگی از تخم خارج می شوند کوچک و فعال هستند و رنگ آنها بر موقع خروج نارنجی مایل به قرمز است و متدرجاً روشن تر می گردد.

طول آنها بین 0/3تا0/5میلیمتر است. شپشک نرم تن قهوه ای در شرایط محیط آزاد شمال۲_۳ نسل در سال دارد ولی در محیط گلخانه تولید مثل آن قطع نمی شود و در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری تا ۶ نسل در سال نیز تولید می کند. در شرایط شمال زمستان را به صورت پوره سن دوم و یا حشره کامل نابالغ می گذراند.

تولید مثل این حشره لاغر در ایران به صورت پارتنوژنز یا دخترزایی و بدون دخالت حشره نر انجام میگیرد. از طرفی تخم‌های حشره چند ساعت بعد از تخمگذاری تفریخ شده و پوسته های خالی و سفید رنگ تخم زیر بدن حشره ماده دیده می شود. بنابراین این حشره را می توان جزو حشرات تخم زنده زا محسوب داشت. تعداد تخمی که توسط حشره ماده گذارده می‌شود حداکثر ۱۸۶، حداقل ۳۵ و به طور متوسط ۱۱۰ عدد شمارش گردیده است.

دوره تخم گذاری حشره بسته به شرایط محیطی ۱۰تا ۴۰روز و در نواحی سرد تا دو ماه طول میکشد یکی از پارازیت های مهم شپشک نرم تن قهوه ای در ایران زنبورCoccophagus  lucimniaاست که گاهی تا بیش از ۹۰ درصد سپر ها پارازیته و سوراخ می شوند. شپشک هایی که مورد حمله زنبور پارازیت قرار گرفته و در داخل بدن آنها تخم ریزی شده است به تدریج باد کرده، وسط پشت آنها سیاه و شفاف می شود و پس از مدتی زنبور کامل جدیدی از بدن شپشک خارج میشود و محل خروج آن به صورت سوراخ گردی در پشت بدن شپشک دیده می شود.

این زنبور به خصوص در نقاطی که رطوبت نسبی هوا زیاد است تلفات سنگینی به شپشک وارد می آورد. یک نوع زنبور دیگر که پارازیت این شپشک استCoccophagus  scutellarisمی باشد.قارچ Cephalosporium  lecaniiنیز انگل این شپشک بوده و خسارتی به آن وارد می سازد.