شپشک روسی

.Ceroplastes  rusci  Linnaeus

Syn.  Ceroplastes  nerii  Newstead

,Lecaniidae,  Hom

Eng.   Fig  wax  scale

شپشک روسی و یا شپشک مومی و یا شپشک ستاره ای انجیر در ایران ابتدا در سال ۱۳۱۹ توسط دواچی در اصطهبانات روی درخت انجیر دیده شده است. دواچی می‌نویسد این شپشک مخصوص درخت انجیر بوده و اولین بار در اصطهبانات و بعداً در لارستان، جهرم و سروستان مشاهده شده است و تاکنون هم از سایر نقاط ایران که انجیر کاری فراوان است وجود این آفت گزارش نگردیده است.

فرح بخش علاوه بر انجیر، توت، خرزهره و مو را نیز میزبان این شپشک ذکر کرده است. تقوی زاده و صفوی نیز به ندرت این آفت را در شیراز از روی پسته گزارش کرده‌اند. اسماعیلی نیز از روی انار و سیب نیز گزارش نموده است. شپشک ستاره ای انجیر بیشتر به شاخه‌های جوان حمله کرده و در صورت شدت، برگ ها و میوه ها را نیز مبتلا می گرداند. این شپشک در استان‌های فارس، لرستان، زنجان انتشار داشته و احتمالاً در بعضی از دیگر از مناطق انجیر کاری نیز وجود دارد.

شکل خارجی این شپشک نیم کروی و اگر بالوپ آن را نگاه کنیم بدنش از هشت قطعه منظم مومی احاطه شده که در وسط هر یک لکه کوچک سفید رنگی دیده می شود. قطر حشره ماده کامل در حدود ۴ میلی متر و ارتفاع آن2/5_2میلیمتر است. رنگ عمومی این مومها خاکستری مایل به بنفش ولی در قسمت مجاور به قطعات، اطرافش تیره‌تر و در قسمت وسط نقطه سفید رنگی وجود دارد. صفحات مومی کناری گاهی زرد نارنجی یا مایل به قرمز نیز می باشد.

چنانچه این موم را از روی بدن برداریم و یا به واسطه حرارت دادن در الکل، آن را حل کنیم، خود حشره ظاهر می گردد که رنگ عمومی آن خرمایی یکنواخت بوده و شکلش هم نیم کروی است و سطح بدن آن صاف می باشد.

پویا ریوم نر، شکل کشیده داشته و رنگش قرمز است و از اطراف مخروط های خارج می‌شود که منظره ستاره ای شکل را به آن می‌دهد. رنگ این مخروط سفید به تعداد ۶ عدد در هر طرف و یک عدد در قسمت جلو و دو عدد در انتها می باشد. در سطح پشت نیز دو مخروط عریض مومی دیگری دیده می شود و مجموعاً منظره ستاره‌ای شکل به آن می‌دهد. طول پویا ریوم نر2_2/2و عرضش یک میلیمتر است. نر های بالدار نیز وجود دارند که رنگشان قرمز و بال هایشان سفید رنگ می باشد.

تخم این شپشک بیضوی، زرد متمایل به قرمز و اندازه آن به طور متوسط0/15×0/27 میلیمتر می باشد. پوره هایی که به تازگی از تخم خارج می شوند به رنگ قهوه ای روشن و به اندازه0/18×0/32میلیمتر و دارای شش پا هستند.پوره سن دوم ب اندازه0/7×1میلیمتر بوده و به وسیله ۱۵ استطاله مومی سفید رنگ تقریباًشکل ستاره ای خود را پیدا می کند و آنگاه یک سپر ارغوانی رنگی روی آن به وجود می آید.

شپشک ستاره ای انجیر در شرایط آب و هوایی فارس دو نسل در سال دارد و زمستان را به صورت پوره سن دو می‌گذراند. اوایل بهار پوره‌های زمستان گذران شروع به تغذیه می‌نمایند و تغییر جلد داده و تبدیل به حشره بالغ گردیده و در مدت ۳_۴ هفته نیز کامل شده و آماده تخمریزی می شوند. در اواخر ماده بطریق دختر زایی بارور شده و سپس در زیر سپر خود تخم ریزی کرده و تلف می شوند. هر حشره ماده به طور متوسط ۱۴۰۰ عدد و حداقل ۱۵۰ و حداکثر ۱۸۰۰ عدد تخم می گذارد.

تخم پس از ۴_ ۱۵ روز تفریخ می شوند. پره ها در اطراف رگبرگ ها و سرشاخه ها و میوه تثبیت می شوند. حشرات بالغ نسل اول در تابستان ظاهر شده و از اواسط مردادماه تخم ریزی کرده و پوره ها از اوایل شهریورماه ظاهر و در روی سرشاخه های جوان و برگها مستقر می‌شوند. پوره های نسل تابستانه به صورت پوره های سن ۲ زمستان گذرانی می کنند.

شپشک ستاره ای انجیر در کشورهای لبنان، سوریه و اردن توسط یک نا زنبور به نامScutellista  cyanea  Motsch و همچنین به وسیله یک گونه زنبور از جنسTetrastichus پارازیته می گردد و احتمال دارد که این دو نوع زنبور در نواحی انتشار آفت در ایران نیز وجود داشته باشند. فاضلی و فرزانه یک نوع زنبور پارازیت را برای این شپشک بدون ذکر نام علمی نام می برند که در شرایط۴۰_۴۵درصدودر شرایط آزمایشگاهی۶۰_۶۵در صد شپشک را پارازیته می کند.

در رابطه با مبارزه شیمیایی چون ظهور پوره های نسل بهاره شپشک مصادف با عمل کاپریفیکاسیون درختان انجیر می باشد، به منظور حیات و بقا زنبور بالاستوفاگا مبارزه شیمیایی با آفت مذکور امکان پذیر نمی باشد. ثانیاً خروج پوره های نسل تابستانه مصادف با برداشت محصول انجیر و فعالیت زنبور مذکور می باشد، سم پاشی بر علیه آفت مذکور توصیه نمی شود. فعالیت دشمنان طبیعی در بهار و تابستان توأم با پاکسازی سرشاخه های آلوده در اواخر زمستان آفت مذکور در منطقه کنترل و نیازی به مبارزه شیمیایی نمی باشد.