سوسک عدس

Bruchus lentis Froehlich

Bruchidae, Col

Eng. Lentis weevil

سوسک عدس که در ایران در سال ۱۳۴۰ توسط فرحبخش گزارش شده است فقط به عدس حمله کرده و خسارت آن شدید است. این حشره در ایران در تمام مناطقی که عدس کاری می شود انتشار دارد. حشره کامل سوسک کوچکی است به طول 3 تا 3/5 میلیمتر و به عرض 1/4 میلیمتر. سر حشره در قسمت عقب باریک شده در طرفین آن دو چشم سیاه براق مشاهده می شود. شاخکها ۱۱ مفصلی و مفاصل از قاعده به سمت بالا بتدریج بزرگتر می شود. رنگ مفاصل قاعده نارنجی و بقیه بندها سیاه می باشد. عرض صفحه پشت سینه دو برابر طول آن است و عریض ترین قسمت آن در طرفین به دو دندانه کوچک ختم می شود.

پاهای جلوئی نارنجی رنگ ولی قاعده رانها دودی رنگ است. پاهای وسطی به استثنای رانها که سیاه رنگ است نارنجی و پاهای عقبی سیاه است و در انتهای هر ران دو زائده خارمانند دیده می شود. پنجه ها چهار مفصلی می باشد که در پاهای جلوئی و وسطی سه مفصل اول تقریبا مساوی و مفصل چهارم در حدود دو برابر طول مفصل سوم است. مفصل اولی پنجه های عقبی بزرگ و طول آن مساوی مجموع سه مفصل دیگر است.

بالپوشها تقریبا به شکل مربع مستطیل است و طول آنها دو برابر عرضشان می باشد و در قسمت پائین به شکل نیم دایره و به رنگ تیره است و روی آنها از موهای خاکستری رنگی پوشیده شده است. روی بالپوشها خطوط طولی موازی منظمی دیده می شود. طول بالپوشها در این حشره نیز کوتاه تر از طول بدن می باشد، به طوریکه حلقه آخر شکم نمایان است. حلقه آخر بدن از موهای سفید رنگی پوشیده شده است و در روی آن دو لکه قهوه ای رنگ دیده می شود.

زیست شناسی سوسک عدس تا حدودی شبیه سوسک نخود فرنگی بوده و در سال فقط یک نسل دارد و زمستان را به صورت حشره کامل می گذراند. حشرات کامل که زمستان را در انبارها و پناهگاههای مختلف غیرفعال گذرانیده اند، در اوایل بهار ظاهر می شوند و برای تغذیه از جوانه شاخه های لطیف، از فاصله های دور و نزدیک خود را به مزارع عدس می رسانند. بعد از یک دوره کوتاه تغذیه، جفتگیری انجام می شود.

ماده ها تخمهای خود را به وسیله یک مادة لزج روی غلافهای عدس می چسبانند. حشرات ماده برای تخم گذاری معمولا غلافهای پیشرس را ترجیح می دهند. دوره رشد جنینی کوتاه و بطور متوسط ۱۰ روز به طول می انجامد. لاروهای جوان بمحض خارج شدن از تخم به داخل غلاف نفوذ کرده و از آنجا بدرون دانه ها راه می یابند. اگر لاروی بعد از خروج از تخم نتواند بلافاصله به داخل غلاف نفوذ کند از بین خواهد رفت.

لارو سوسک عدس برای رشد خود ۶ مرحله را پشت سر می گذارد که در دو مرحله اول دارای پاهای سینه ای و در چهار مرحله بعدی بدون پا می باشد. لارو در سن ششم، در داخل دانه، محل مناسبی برای شفیره شدن درست می کند و در آنجا به شفیره تبدیل می شود. در داخل یک دانه معمولا چندین لارو فعالیت می کنند، ولی در این میان تنها لاروی که زودتر از دیگران به سن چهارم می رسد می تواند تا آخر به زندگی خود ادامه دهد بقیه بعلت تنگی جا از بین می روند. از زمانی که تخم گذاشته می شود تا ظهور حشره کامل بطور متوسط ۴۵ روز طول می کشد. حشرات کامل با برداشت محصول به انبارها و دیگر پناهگاهها منتقل شده و تا بهار سال آینده، بدون فعالیت زندگی خود ادامه می دهند. در روزهای گرم زمستان گاهی حشرات کامل پناهگاههای خود را ترک کرده و به پرواز در می آیند (باقری زنوز، ۱۳۶۴).