سوسک سیاه آرد

Tenebrio obscurus L

Tenebrionidae, Col

این سخت بالپوش که آفت انباری است برخلاف گونه Tenebrio molitor به رنگ سیاه است عرض و طول پیش گرده تقریبا برابر است. در قاعده پیش گرده یک شیار عرضی کاملا مشخصی وجود دارد شاخک ۱۱ مفصلی و طول سومین بند شاخک تقریبا برابر مجموع طول دو بند قبلی است و پهنای آخرین بند شاخک بمراتب بیشتر از طول آن می باشد. باید توجه داشته باشیم که در بین جمعیت هر یک از دوگونه، افراد کوچک و بزرگ زیاد دیده می شود، چنانکه تغییرات طول بدن سوسک زرد آرد ممکن است از 5/1 تا 5/23 میلیمتر نوسان داشته باشد. تخم این سوسک ها بیضی شکل و به رنگ سفید شیری و نسبتا براق است. سطح آن هنگام رها شدن از بدن حشره، به ماده لزج و چسبندهای آغشته می شود که ذرات آرد به آن چسبیده و مانع تشخیص آن در داخل آرد می شود. طول قطر تخم از 1/4 تا 1/8 میلیمتر تغییر می کند.

لاروهای این حشرات که اغلب “کرک آرد” نیز نامیده می شوند بسیار درشت بوده و در پرورش و تغذیه بعضی از ماهیها و جانوران آزمایشگاهی مورد استفاده قرار می گیرند. رنگ آنها هنگام خروج از تخم سفید رنگ و اندازه آنها در حدود ۲ میلیمتر است، ولی پس از رسیدن به رشد نهائی خود، طول آنها به 3 تا 3/5 سانتیمتر می رسد. شکل عمومی لاروها کاملا کشیده و باریک است. رنگ لارو سوسک زرد مایل به زرد و رنگ لارو سوسک سیاه آرد، قهوه ای تیره می باشد. در پشت هر یک از حلقه های بدن و در محل اتصال آنها، یک لکه تیره رنگ دیده می شود. حلقه آخر شکم خیلی کوچک و مخروطی شکل بوده و به دو پیوست انتهائی ختم می شود. پاهای لاروها در هر دو گونه قوی و حامل خارهائی می باشد.

شفیره نخست سفیدرنگ است ولی بتدریج به رنگ مایل به زرد تبدیل می شود. حلقه آخر بدن مانند لارو به یک جفت پیوست انتهائی مجهز است. سوسکهای زرد و سیاه آرد هر دو از حشرات  همه جائی هستند که امروز در اغلب نقاط دنیا پرا کند شده اند. طبق بررسی های انجام شده معلوم گردیده است که خاستگاه هر دوگونه، سرزمین های اروپایی و آسیایی است. این حشرات برای زندگی، جاهای سرد را ترجیح می دهند. در طبیعت در زیر پوسته و یا شکاف درختهای پیر بسر می برند ولی زیستگاه اصلی آنها آسیابها، نانوائیها و انبارهای آرد است که اغلب زیانهای سنگین و مشکلاتی را ایجاد می کنند. خسارتی را که این آفات به آرد وارد می سازند نه تنها از الحاظ کمیت قابل توجه است بلکه از لحاظ کیفیت نیز بسیار مهم می باشد، زیرا لاروها در اندک مدتی محیط را با مدفوع و پوسته های لاروی آلوده کرده و ارزش نانوائی و مرغوبیت آرد را به شدت پائین می آورند. لارو این سوسکها به آرد، سبوس، بیسکویت، ماکارونی، نان و دیگر مواد نشاسته ای خسارت وارد می کنند بلکه گاهی نیز به مواد حیوانی مانند گوشت، شاخ، پر، پوست و کلکسیون حشرات نیز حمله می کنند.

سوسک زرد آرد معمولا در اواسط اردیبهشت و سوسک سیاه تقریبا یک ماه بعد از آن ظاهر می شود. هر دو حشره از نور گریزان بوده و فقط شبانگاهان فعالیت می کنند برای فرار از نور، روزها در پناهگاههای تاریک پنهان شده و عصرها بهنگام غروب به پرواز درمی آیند. طول عمر حشرات کامل معمولا کوتاه است، سوسک زرد نر بطور متوسط ۲ و سوسک سیاه آرد ۳ ماه زندگی می کنند، ولی طول زندگی ماده ها طولانی تر بوده و تقریبا دو برابر نرهاست. اندکی بعد از پایان جفت گیری، تخم ریزی آغاز می شود، تعداد تخمهای گذاشته شده بوسیله سوسک سیاه آرد، بطور متوسط ۴۶۰ و سوسک زرد آرد ۲۷۰ عدد می باشد. تخمها تک تک و یا به صورت گروهی، در سطح موادغذائی گذاشته می شود.

تخمریزی در تمام طول زندگی حشره ماده ادامه پیدا می کند. دوره رشد جنینی برحسب گرمای محیط ۵ تا ۱۵ روز به طول می انجامد. در پایان این مدت، لاروهای جوان از درون تخم بیرون آمده و بلافاصله تغذیه را آغاز و ضمن آن دالانهای نامنظمی در جهات مختلف آرد ایجاد می کنند. لارو سوسک سیاه آرد، در گرمای ۲۸ درجه سانتیگراد، در مدت ۱۶۰ تا ۱۸۰ روز به رشد کامل خود می رسد. در این مدت لارو ۸ تا ۱۰ بار پوست اندازی می کند، ولی در گرمای کمتر، این مدت به ۳۰۰ تا ۳۵۰ روز افزایش می یابد که در جریان آن ۱۷ تا ۱۸ بار پوست عوض می کند. لارو سوسک زرد آرد درگرمای ۲۸ درجه سانتیگراد، در مدت ۹۰ روز، رشد خود را بپایان می رساند و در شرایط نامناسب، در مدت ۲۰۰ روز بمرحله رشد نهائی خود می رسد. تعداد تعویض پوست، در این مدت، بطور متوسط، ۱۲ تا ۱۴ بار است. دوره رشد لاروی، در شرائط نامساعد اکولژیک، ممکن است خیلی طولانی تر باشد و تعداد پوست اندازی لاروها نیز در اینصورت افزایش پیدا می کند. لاروها در تمام مدت نشوونمای خود، در درون آرد بسر می برند.

ولی برای تبدیل به شفیره به سطح آرد نزدیک شده و پس از گذراندن یک دوره کوتاه پیش شفیرگی، در همان دالانهای لاروی به شفیره تبدیل می شوند. دوره شفیرگی برحسب درجه گرمای محیط متفاوت است، در گرمای ۲۷ درجه سانتیگراد، این دوره ۸ روز و در ۱۸ درجه، ۱۸ روز طول می کشد. در جاهای گرم این حشرات می توانند در سال تا ۲ نسل به وجود آورند، ولی در شرائط عادی، بیش از یک نسل نمی توانند داشته باشند. لاروهای این حشرات نسبت به گرسنگی بسیار مقاوم هستند و قادرند بی غذائی را مدت طولانی تحمل کنند.

Cotton توانسته است مدت ۶ تا ۸ ماه این لاروها را بدون غذا زنده نگهدارد. مقاومت لاروها در مقابل سرما نیز بسیار زیاد است، طبق گزارش همین پژوهشگر برای از بین بردن آنها، حداقل سرمای ۱۸- درجه سانتیگراد در همین مدت کافی خواهد بود. لاروهای این سوسک ها، افزایش گرمای محیط را نیز بخوبی می توانند تحمل کنند. طبق آزمایشهای انجام شده، لاروها می توانند مدت ۷ ماه در گرمای ۳۵ درجه سانتیگراد به زندگی خود ادامه دهند. حشرات کامل برای ادامه زندگی به رطوبت نسبی زیادی نیاز دارند، در غیراینصورت، فعالیت های حیاتی آنها متوقف می شود. (باقری زنوز،۱۳۶۴)